check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 31-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 31-1

License: CC BY-NC-SA

Publication de la sentence du procès de sorcellerie intenté contre Margot Rolier, de Villars-Tiercelin, et inventaire de ses biens

1528 September 26 – October 1. Château de Dommartin; Villars-Tiercelin

Margot Rolier, veuve de Jean Rolier de Villars-Tiercelin, est jugée pour crime de sorcellerie au cours d’un procès présidé par le châtelain de Dommartin Jean Costable et conduit par le chanoine François Cabaret, agissant en tant qu’inquisiteur au nom du Chapitre cathédral de Lausanne. Le procès se termine le 26 septembre 1528. Le 28 septembre 1528, Margot comparait devant la cour sur le pont du château de Dommartin, en présence du peuple, pour entendre la lecture des articles de sa confession, qu’elle ratifie une dernière fois. Le châtelain communique ensuite sa décision de condamner à mort l’accusée et de lui confisquer les biens, et demande la connaissance (« cognitio ») des jurés et prud’hommes de la cour de Dommartin. Ceux-ci accèdent à la demande d’amener l’accusée au bûcher, ce qui est exécuté immédiatement par le bourreau. Pour finir, le châtelain demande au notaire Aymon de Vallone de rédiger une lettre testimoniale de l’exécution. Trois jours plus tard, le 1er octobre 1528, l’inventaire des biens de la défunte est dressé à Villars-Tiercelin, et [son fils] Jordan s’engage à les garder et à les mettre à disposition des seigneurs du Chapitre.

Les procès de Claude Rolier (SDS VD D 1 26-1 : ACV, Ac 29, p. 443–454), Margot Rolier (SDS VD D 1 31-1 : ACV, Ac 29, p. 469–484), Françoise Gilliéron (SDS VD D 1 30-1 : ACV, Ac 29, p. 485–492) et Jeannette Vincent (SDS-VD-D_2-39-1 : ACV, Bh 10/3) font partie d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, dans les terres du Chapitre cathédral de Lausanne, au cours des années 1520.

L’acte d’exécution de la sentence de Margot Rolier occupe les pages 473 à 484 du registre Ac 29 ; les pages 481 à 483 ont été laissées en blanc. Le dos du cahier (p. 484) contient l’intitulé de la pièce. Il s’agit de l’acte original rédigé par Aymon de Vallone, notaire de Lausanne, qui authentifie le document et valide aussi la copie des articles de la confession à l’aide de son signet.

L’inventaire des biens de Margot Rolier occupe les pages 469 à 472 du registre Ac 29 ; il est donc placé juste avant l’acte d’exécution de la sentence (p. 473–484). Le notaire Benoît de Platea, commissaire aux extentes du Chapitre, authentifie l’inventaire à l’aide de son signet.

Edition Text


Processus MargaretePerson:
relicte Johannis RolyerPerson: super
crimine heresisTerm: .
Right


1528,Date of origin: 1.1.1528 – 31.12.1528
Dompni MartiniPlace: 1
Right
[p. 473]Page break

Sequitur processus et confessio MargueretePerson:
seu MargotPerson: , relicte quondam Johannis
Rolier
Person:
de Villario TiercellyniPlace: , parrochie Dompni
Martini
Place:
, in carceribus reverendorum et venerabilium
dominorum canonicorumTerm: cathedralis ecclesie Beate
Marie Virginis Lausannensis
Place:
, in castro ipsorum
Dompni MartiniPlace of origin: nullius dyosesisNotable spelling, mancipatamCorrected: mancipatea
b–et detentamCorrected: et detente–b de et pro crimine heresis. Super
quo casu et in cuius personam, realiter venerabilis
dominus Franciscus CabaretiPerson: , regularis canonicus
Sancti Marii LausannensisOrganisation: , – ad requisitionem et
instantiam prefati venerabilis capituli LausannensisOrganisation: ,
domini temporalis et spiritualis et tam predicte
MargueretePerson: seu MargotPerson: detente quam loci
eiusdem – veluti inquisitorTerm: , servatis monitionibusTerm:
debitis precedentibus et aliis divino et humano
jure requisitis, processit modo et forma
subscriptis ; nobili Johanne CostabilisPerson: ,
castellanoTerm: Dompni MartiniOrganisation: , parte prefatorum
dominorum canonicorum capituli LausannensisOrganisation: 2, dictamCorrected: dictac
dominum inquisitorem interrogata modo et
forma inferius descriptis super casu heresis.
Que dicit et recognovit prout sequitur.*Abbreviation, uncertain reading3

Et primo videlicet quod sunt viginti aut
triginta anni
Duration: 30 years
quod dicta MargueretaPerson:
seu MargotPerson: detenta erat ad locum
appellatum en Laz Tilliz seu ou ChanozPlace: Language change: French4
ubi erat valde tristis ; et ibi invenit
unum hominem vestitum nigerCorrected: nigrod et pileum etiam
nigerCorrected: nigrume. Tunc ille homo dicit eidem MargueretePerson:
quod erat dyabulusTerm: et habebat nomen
GabrielPerson:  : « Tu es valde tristis ! Quid habes
et quo vadis ? »
. Que MargueretaPerson: dicit
quod nesciebat quo debebat ire. Tunc ille
homo dyabulus GabrielPerson: dicit eidem
[p. 474]Page breakMargotePerson:  : « Tu habes multa mala, ynmo,
si tu velis michi credere, ego faciem te
divitem et dabo tibi quam plurima bona »
.
Quequidem MargueretaPerson: seu MargotPerson: detenta
dicit quod ita crederet. Tunc ille homo eidem
MargueretePerson: dedit tres solidos monete
Sabaudie
Currency: 3 of Savoy
ut sibi videbatur. Postea dicit
eidem MargotePerson: detente : « Te opportet renuntiare
Deum »
. Tunc dicta MargotPerson: renuntiavit horeNotable spelling
sed non corde et dicto demoni fecit homagiumTerm:
sibi osculando in culo. Et illico quod dicta
MargotaPerson: fuit in domo sue habitacionis,
posuit dictos tres solidosCurrency: 3 in sua bursa
cum pluribus aliis pecuniis.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta quod ipsa5, cum pluribus aliis personis
quas non cognoscebat, dictus dyabulus GabrielPerson:
ipsam vocavit ad syetamTerm: seu sinagogazTerm:
loco appellato ou ChanozPlace: Language change: French ad diem jovisDuration: Thursday
de nocte hora assuetaDuration: night. Et dicit dicta detenta
quod sepe tenebant eorum sinagogaz versus
martinetumTerm: Iohannis sinagogaz edam versus
Laz MollietazPlace: Language change: French et alia synagogaTerm: 6 apud
Laz GolletazPlace: Language change: French7 ac etiam una alia
synagoga eundo contra Puliee PictetPlace: et
una alia es CrouxPlace: 8 ; et maxime
tenebant dictas synagogas die jovisDuration: Thursday nocteDuration: night.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod ipsa ibat ad dictas syetas seu
synagogas supra unum baculumTerm: album
quem demomTerm: sibi dederat ; et quando
volebat ire supra dictum baculum, dicebat :
« Vade ex parte dyabuli ».*Abbreviation, uncertain reading
[p. 475]Page break

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod ipsa tenebat dictum baculum ante suum
lectum in suo citurnoTerm: ubi cubabat ; et
unam bustamTerm: quam dictus dyabulus sibi
tradiderat, in qua erat pussetumTerm: 9 ad
faciendum moriTerm: personas aut animalia,
et tenebat illam bustam in sua
domo supra trablaleTerm: dicti citurni ; ac
etiam magister suus GabrielPerson: sibi
precipiebat facere plura mala.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicta MargotaPerson: dicit et confessa est
quod ipsa paulo post invenit unum masculumTerm:
ante bornellumTerm: de VillarioPlace: et posuit de
dicto pusetoTerm: , que erat in dicta busta, per
supra l’aretazTerm: Language change: French dicti masculi, qui pertinebat
Glaudio JayetPerson: , de quo fuit mortuus, et
sunt circa f–duorum annorum proxime lapsorumCorrected: duo anni proxime lapsi–fDate: 1526.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
[quod]Omission, restored by analogyg invenerat unam equam pili nigri En
Morate
Place:
Language change: French
10, circa unum annum proxime elapsumDate: 1527, et
posuit supra dictam equamTerm: de puseto
quem tradidit magister suus GabrielPerson: ,
de quo fuit mortua ante domum dicti GlaudiiPerson: .*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod de mense maii proxime elapsiDate: May 1527 posuit manum
supra unum bovumCorrected: bovemTerm: h pili albi blanchenexTerm:
cum dicto puseto, pertinenteCorrected: pertinentemi Deofilio SovajatPerson: ,
de quo fuit mortuus.*Abbreviation, uncertain reading
[p. 476]Page break

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta [quod]Omission, restored by analogyj, circa tres aut quatuor dies
antequam fuisset detenta
Date: September 1528
, posuit de dicto
puseto per supra l’aretazTerm: Language change: French unius equi pili
nigri, qui erat Jacobo MassotPerson: , de quo
fuit mortuus.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta quod magister suus GabrielPerson: sibi
tradebat de dicto puseto anno quolibet
semel in anno
Date: 1528
, et erat rosetaCorrected: rosetok, et faciebat
dictum pusetum des crapoxTerm: Language change: French.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod dedit Glaudio JayetPerson: semel ad potandum,
veniendo11 de LausannaPlace: , ante domum
dicte MargotePerson: , de aqua, que erat infra
domum, in sua capsaTerm: in qua posuerat
modicum dicti puseti ; de qua dictus GlaudiusPerson:
fuit valde infirmatus.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, revertendo, dictam cassamTerm: infra
domum suam nectidavit, eo quod nullus
caperet malum.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, anno proxime elapsoDate: 1527, ivit ad domum
Johannis SovajatPerson: post prandeumNotable spelling12 et
invenit ante ignem suam filiam dicti JohannisPerson:
et posuit de illo pusseto dicte filie
et duxit ipsam in citumo dicti JohannisPerson: ,
de quo fuit mortua.*Abbreviation, uncertain reading
[p. 477]Page break

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod in syetaTerm: seu synagogaz reddebat
computum magistro suo GabrielPerson: de malis
per ipsam factis.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta quod habuit societatem magistri
sui demomTerm: GabrielPerson: in synagoga duas
vices et dicit quod l–materiam quamCorrected: materia que–l exiebat
de dicto magistro suo GabrielPerson: erat
figidamCorrected: frigidam.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod ipsa invenit unum equum pili nigri
ante bornellum de VillarioPlace: , veniendo de
campis seu pascuis, hora vesperorumDuration: evening, et
posuit dicto equo de puseto per supra
l’aretazTerm: Language change: French, n–quem equumCorrected: qui equus–n pertinebat Anthonio
Barraux
Person:
, de quo fuit mortuus o–anni proxime elapsiCorrected: anno
proxime elapso
–o
Date: 1527
.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
detenta quod sunt circa tres anniDate: 1525 quod ipsa
venit in domo dicti Anthonii BarrauxPerson:  ;
et erat filiamCorrected: filiap dicti AnthoniiPerson: in suo
briezTerm: Language change: French, in quo posuit de dicto puseto per
supra laz forsalazTerm: Language change: French dicte filie ; et illico,
infra tres aut quatuor diesDuration: 4 days, fuit
q13 ab humanis decessa.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson: ,
circa quatuor aut quinque annorumCorrected: annosrDuration: 5 years, [quod]Omission, restored by analogys venit
ad domum Jacobi MassotPerson: et dedit filio
dicti JacobiPerson: de dicto puseto, de quo ab
humanis decessit.*Abbreviation, uncertain reading
[p. 478]Page break

Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPerson: quod anno presentiDate: 1528 dedit
avenam ante suam domum, in qua avena
posuerat de dicto puseto, cuiusdamCorrected: cuidamt
prime bestieTerm: vocate porchezTerm: Language change: French, que
erat es ChambezPerson: , de quo fuit mortua.*Abbreviation, uncertain reading

u–Item14 dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
quod venit ipsa heresCorrected: heresisv propter quemdam
errorem quem habebat cum filia eius
filie de FeysPlace: de domo DavidPerson: 15.

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
detenta quod post dictamCorrected: dictumw errorem octo
dierum magister suus dicte MargueretePerson:
GabrielPerson: venit En Laz Tilliz ouz ChanozPlace: Language change: French,
in quo loco reperit dictam MargotamPerson:
et petiit si vellet sibi dare aliquid.
Et tunc ipsa MargueretaPerson: sibi dedit
unum vitulum de suis.–u

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
quod de omnibus malis suprascriptis
per ipsam factis, numquam nullo tempore
fecit confessionem.*Abbreviation, uncertain reading

Item dicit et confessa est dicta detenta
quod Glaudius JayetPerson: eidem dixit quod ipsa
erat heresCorrected: heresisx et fuerunt in litigio, sed ipsa
MargueretaPerson: concordavit cum ipso ad unum
bichetum bladi
Volume: 1 mass wheat
, eo quod ipse Glaudius JayetPerson:
dimicteret dormire causam.*Abbreviation, uncertain reading
[p. 479]Page break

Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
detenta quod non est nisi dymidium annum quod
ipsa stetit in synagoga.*Abbreviation, uncertain reading

Conclusus est processus suprascriptumCorrected: suprascriptusy die sabati
ante festum Sancti MichaelisPerson: anno Domini
millesimo quingentesimo vigesimo octavo
Date of origin: 26.9.1528
.
[Signature:]
Aymo de VanePerson: Notarial sign

Die lune ante festum Sancti MichaelisPerson: anno
quo supra
Date of origin: 28.9.1528
, fuit adducta prenominata MargueretaPerson:
coram prefato domino castellano, super pontem dicti
castri Dompni MartiniPlace of origin: , in judicio pro tribunali
sedente, narratisque et lectis coram populo
nonnullis articulis heresis, supra in presenti
processu descriptis et per dictam delatam confessatis,
et interrogata16 iterum dicta MargueretaPerson: delata
si illa essent vera ; que illa recognovit et
confessa fuit esse vera.
Quibus confessatis, prefatus
dominus castellanus dictam delatam retrahi
fecit a curia ad ponendum casum in cognitionem ;
a curia remotam17, petitam per dictum dominum
castellanum dictam MargueretamPerson: dictis
reverendis dominis capituli adjudicari in corpore et bonis ;
cognitum fuit in dictam curiam concorditer per
Glaudium GuyotPerson: , Johannem BarrauxPerson: , Johannem
Cruscho
Person:
, Petrum MarguetPerson: , Petrum DiserensPerson: ,
[p. 480]Page breakGirardum JaquierPerson: , Glaudium PilletPerson: , Roletum
Garym
Person:
, Jacobum GillieronPerson: , necnon Jacobum
Massot
Person:
, Anthonium BarrauxPerson: , Deumfilium SovajatPerson: ,
parrochie Dompni MartiniPlace: , pluresque alios probos
homines cum dicto castellano in curia premissa
concorditer quod dicta MargueretaPerson: delata,
adtentis heresitatibus et malefactis per
ipsam confessatis, erat dominis predictis in corpore
et bonis adjudicandam et ipsam adjudicabant,
ita et taliter quod corpus eius deberet duxiCorrected: duciz
a loco curie usque ad locum ubi consuetum est fieri
executio malefactorum et ibi debere super
foco uriri et conbulsi, videlicet quod corpus eius in
cineribus devenerit.
Quam cognitionem sic
factam dictaque MargueretaPerson: ad curiam vocatam
et adductam18, dictus dominus castellanus dictam
cognitionem reportavit illamque tradidit
magistro PetroPerson: , lanisteTerm: LausannensiPlace: , ad executandam.
Qui lanistamCorrected: lanistaaa eandemNotable spelling delatam ad locum solitum
fieri tales cognitiones in castellania
Dompni MartiniPlace: transducit dictumque corpus predicte
MargueretePerson: uri fecit ut supra cognitum est.

De quibus premissis, prefatus castellanus per
me notarium subscriptum sibi fieri petiit
litteram testimonialem, quam sibi de cognitione
quorum supra sibi concessi et tradidi.
Presentibus quibus supra. Datum et actum
ut supra
Date of origin: 28.9.1528
.

Originale.
[Signature:] Aymo de Vane Person: Notarial sign
[p. 481]Page break
[p. 482]Page break
[p. 483]Page break19
[p. 469]Page break
[Registratur’s sign on the left margin in a hand of the 20th century:] 1528Date: 1528


Sequitur bonorum inventarium
quondam MargaretePerson: relicte Johannis RolierPerson: .


Et primo domus cum pertinentiis
Suis, sita in villagio Villarii TiercelliniPlace:
cum ortoCorrected: hortoab retro contiguo iuxta suos
limites.

Item gerbe bladi tam frumenti quam siliginis
circa tercentum
Volume: 300 sheafs wheat
.

Item ordei octo vel novem gerbeVolume: 9 sheafs barley .

Item avene gerbe duocentumVolume: 200 sheafs oat .

Item unus currus pisorumUndefined measure/weight: 2 carriages peas pauci valoris.

Item decemocto cumrs feniUndefined measure/weight: 18 carriages hay .

Item duodecim pose investiteTerm: bladoArea: 12 jucharten scilicet
novem bladi messelliTerm: Area: 9 jucharten et tres frumentiArea: 3 jucharten .

Item duodecim poseArea: 12 jucharten de freytitTerm: Language change: French galiceTerm:
ad seminandam avenam.

Item undecim poseArea: 11 jucharten semoralisTerm: .

Item quindecim falcateArea: 15 fauchée tam prati quam clausiTerm: .

Item una ochiaTerm: canapisTerm: et unus alius
ortusCorrected: hortusac.

Item nemoris viginti poseArea: 20 jucharten vel circa.

Item octo equi tam parvi quam magni, inclusisTerm:
jumentis.

Item unus bos et quatuor masculi.
Item quinque vaccheTerm: lactive.
[p. 470]Page break

Item duo parvi vituliTerm: anni presentis.

Item quinque capreTerm: lacticine.

Item una ovisTerm: cum agnoTerm: suo.

Item quatuor porciTerm: magni et una porca
ducens quinque nascentes.

Item quinque oceTerm: et una duodena
gallinarumTerm: cum gallo.

Item duo currusUndefined measure/weight: 2 carriages nemoris et sex
ingyniTerm: Language change: French galice.

Item una carrieta munita suis
necesariis et una erseyrTerm: de ferLanguage change: French.

Item duo iuga ad intergendos boves ;
una falcaTerm: cum le enchapplozTerm: Language change: French.

Item tres secures tam parve quam magne
et una degleriaTerm: .

Item quatuor terebraTerm: tam parva quam magna
et unum exchanprozTerm: Language change: French.

Item una solletaTerm: et una villis ressiaTerm: .

Item unus parvus cultellus pariouxTerm: Language change: French.

Item culcitraTerm: et pulvinarTerm: unum cum uno
villi cohopertorioTerm: .

Item duodecim lintheaminaTerm: pauci
valoris ; unum mantilleTerm: .
[p. 471]Page break

Item una pesiaTerm: grosse lane ovis.

ltem canapisTerm: una duodena.

Item duo potiTerm: metalli, unus magnus
et unus parvus.

Item una carderiaTerm: tenoris unius
situleTerm: cum dimidia ; due patelle
pendentes
Term:
, quarum una est pauci
valoris.

Item una patella friseriaTerm: ,
unus pochonTerm: et una echomeriaTerm: .

Item una plvisCorrected: pelvisTerm: ad pauci valoris.

Item duo situli ; media duodeCorrected: duodenaae
discorumTerm: nemoris, et scutelleTerm: nemoris
octo, sinsoriorum octo et totidem de greletTerm: Language change: French.

Item una scutella magna ad laccesTerm: .

Item una mensa cum le trabichetTerm: Language change: French
et scanoTerm: .

Item una duodena caseorum.

Item quatuor poti butiri.

Item duo poti stanni, de quibus unus
est villis et pauci valoris.

Item orreumTerm: ante domum.

Item due benne apiumTerm: .
Que
bona predesignata mobilia et
et immobilia idem JordanusPerson: 20
[p. 472]Page breakpromisit juramento suo etcAbbreviation., et super
obligatione bonorum suorum etcAbbreviation.,
bene et decenter custodire
necnon reverendis dominis de capitulo
venerabilis ecclesie cathedralis Beate
Marie Lausannensis
Place:
bonum et ydoneum
computum reddere dum et quando per eosdem
fuerit evocatus, cum dampnis
etcAbbreviation., rreddere etcAbbreviation., fiat etcAbbreviation.
Datum et
actum die jovis post festum Beati
MichaelisPerson: archangelli
Date of origin: 1.10.1528
in dicto
loco Villarii TiercelliniPlace of origin: , anno
Domini millesimo quingentesimo vigesimo
octavo
Date of origin: 1.1.1528 – 31.12.1528
.

[Signature:] Benedictus de PlatheaPerson: Notarial sign

Notes

  1. Corrected: mancipate.
  2. Corrected: et detente.
  3. Corrected: dicta.
  4. Corrected: nigro.
  5. Corrected: nigrum.
  6. Corrected: duo anni proxime lapsi.
  7. Omission, restored by analogy.
  8. Corrected: bovemTerm: .
  9. Corrected: pertinentem.
  10. Omission, restored by analogy.
  11. Corrected: roseto.
  12. Corrected: materia que.
  13. Corrected: frigida.
  14. Corrected: qui equus.
  15. Corrected: anno
    proxime elapso
    .
  16. Corrected: filia.
  17. Deletion by strikethrough: mortua est.
  18. Corrected: annos.
  19. Omission, restored by analogy.
  20. Corrected: cuidam.
  21. Deletion by crossed lines.
  22. Corrected: heresis.
  23. Corrected: dictum.
  24. Corrected: heresis.
  25. Corrected: suprascriptus.
  26. Corrected: duci.
  27. Corrected: lanista.
  28. Corrected: horto.
  29. Corrected: hortus.
  30. Corrected: pelvisTerm: .
  31. Corrected: duodena.
  1. Cet intitulé figure à la page 484 du registre, les pages 481–483 étant restées blanches. Avant la reliure, la page 484 était la dernière du cahier contenant la procédure ; l’intitulé, une fois le cahier plié, permettait de connaître rapidement le contenu d’une pièce.
  2. Il manque « presente » ou un terme équivalent, le châtelain représentant le Chapitre lors de l’interrogatoire.
  3. L’(*) signale le paraphe que le notaire appose à la fin de chaque paragraphe ou aveu.
  4. Ce lieu n’a pas pu être identifié. Littéralement ce lieu-dit ce situe « sous le Tilleul » ou « sous le Chêne ».
  5. « Ipsa » n’a ici aucune valeur grammaticale puisqu’il y a un changement de sujet en cours de phrase, « dictus dyabulus Gabriel » devenant le sujet de « vocavit ».
  6. Le notaire utilise d’abord la forme en langue vulgaire « synagogazTerm:  », puis la forme latine. Plus loin, la forme vulgaire est à nouveau utilisée.
  7. Peut-être GillettePlace: , tout près ou Les GolettesPlace: , dans la seigneurie de Rue.
  8. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  9. Le notaire n’est pas au claire sur le genre à attribuer à « pussetum ». Il hésite également entre les formes « pussetumTerm:  » et « pusetumTerm:  ».
  10. Ce lieu n’a pas pu être identifié.
  11. On attendrait plutôt « venienti » ; c’est probablement ClaudePerson: qui vient de LausannePlace: .
  12. La même forme est utilisée pour « prandium » dans le procès de Françoise GilliéronPerson: (cf. lignes 91, 112 et 114).
  13. Le notaire différencie cette fois les meurtres de personnes de ceux d’animaux.
  14. Les deux aveux qui suivent, concernant l’initiation de MargotPerson: , n’ont pas abouti et sont cancellés dans le texte. On peut remarquer en outre que le notaire n’y a pas apposé son paraphe.
  15. Cette personne n’a pas pu être identifée.
  16. « Interrogata » dépend de fuit six lignes plus haut.
  17. La construction de ce passage est difficilement compréhensible. Dans la sentence contre Jeannette VincentPerson: , un ablatif absolu était utilisé. Peut-être « remotam » et « petitam » sont-ils les sujets d’une proposition infinitive dont le verbe est « adiudicari » et qui serait introduite par la phrase précédente « ad ponendum in cognitionem ». Comme dans le procès VincentPerson: , il s’agit d’une sentence en deux temps : le châtelain demande d’abord que MargotPerson: soit adjugée au Chapitre ; ensuite le jugement est rendu par la cour avec le châtelain (cf. procès de Jeannette VincentPerson: ).
  18. Le notaire utilise une sorte d’ablatif absolu à l’accusatif qui aurait mal tourné à cause de la fonction d’objet qu’il a par la suite.
  19. La page 484, dernière page du cahier, est positionée en page de titre.
  20. Il s’agit, peut-être, de Jordan RollierPerson: , le fils de MargotPerson: et de JeanPerson: .