Processus MargaretePerson:
relicte Johannis RolyerPerson: super
crimine heresisTerm: .Right
1528,Date of origin: 1.1.1528 – 31.12.1528
Dompni MartiniPlace: 1
Right
26 septembre 1528
Sequitur processus et confessio
MargueretePerson:
seu
MargotPerson: , relicte quondam
Johannis
RolierPerson: de
Villario TiercellyniPlace: , parrochie
Dompni
MartiniPlace: , in carceribus reverendorum et venerabilium
dominorum
canonicorumTerm: cathedralis ecclesie
Beate
Marie Virginis LausannensisPlace: , in castro ipsorum
Dompni MartiniPlace of origin: nullius
dyosesisNotable spelling,
mancipatamCorrected from: mancipatea
b–et detentamCorrected from: et detente–b de et pro crimine heresis. Super
quo casu et in cuius personam, realiter venerabilis
dominus
Franciscus CabaretiPerson: , regularis canonicus
Sancti Marii LausannensisOrganisation: , – ad requisitionem et
instantiam prefati venerabilis capituli
LausannensisOrganisation: ,
domini temporalis et spiritualis et tam predicte
MargueretePerson: seu
MargotPerson: detente quam loci
eiusdem – veluti
inquisitorTerm: , servatis
monitionibusTerm:
debitis precedentibus et aliis divino et humano
jure requisitis, processit modo et forma
subscriptis ; nobili
Johanne CostabilisPerson: ,
castellanoTerm: Dompni MartiniOrganisation: , parte prefatorum
dominorum canonicorum capituli
LausannensisOrganisation: 2,
dictamCorrected from: dictac
dominum inquisitorem interrogata modo et
forma inferius descriptis super casu heresis.
Que dicit et recognovit prout sequitur.
*Abbreviation, uncertain reading3
Et primo videlicet quod
sunt viginti aut
triginta anniDuration: 30 years quod dicta
MargueretaPerson:
seu
MargotPerson: detenta erat ad locum
appellatum en
Laz Tilliz seu ou ChanozPlace: Language change: French4
ubi erat valde tristis ; et ibi invenit
unum hominem vestitum
nigerCorrected from: nigrod et pileum etiam
nigerCorrected from: nigrume. Tunc ille homo dicit eidem
MargueretePerson:
quod erat
dyabulusTerm: et habebat nomen
GabrielPerson: :
« Tu es valde tristis ! Quid habes
et quo vadis ? ». Que
MargueretaPerson: dicit
quod nesciebat quo debebat ire. Tunc ille
homo dyabulus
GabrielPerson: dicit eidem
MargotePerson: :
« Tu habes multa mala, ynmo,
si tu velis michi credere, ego faciem te
divitem et dabo tibi quam plurima bona ».
Quequidem
MargueretaPerson: seu
MargotPerson: detenta
dicit quod ita crederet. Tunc ille homo eidem
MargueretePerson: dedit
tres solidos monete
SabaudieCurrency: 3 of Savoy ut sibi videbatur. Postea dicit
eidem
MargotePerson: detente :
« Te opportet renuntiare
Deum ». Tunc dicta
MargotPerson: renuntiavit
horeNotable spelling
sed non corde et dicto demoni fecit
homagiumTerm:
sibi osculando in culo. Et illico quod dicta
MargotaPerson: fuit in domo sue habitacionis,
posuit dictos
tres solidosCurrency: 3 in sua bursa
cum pluribus aliis pecuniis.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta quod ipsa
5, cum pluribus aliis personis
quas non cognoscebat, dictus dyabulus
GabrielPerson:
ipsam vocavit ad
syetamTerm: seu
sinagogazTerm:
loco appellato
ou ChanozPlace: Language change: French ad
diem jovisDuration: Thursday
de nocte hora assuetaDuration: night. Et dicit dicta detenta
quod sepe tenebant eorum sinagogaz versus
martinetumTerm: Iohannis sinagogaz edam versus
Laz MollietazPlace: Language change: French et alia
synagogaTerm: 6 apud
Laz GolletazPlace: Language change: French7 ac etiam una alia
synagoga eundo contra
Puliee PictetPlace: et
una alia
es CrouxPlace: 8 ; et maxime
tenebant dictas synagogas
die jovisDuration: Thursday nocteDuration: night.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod ipsa ibat ad dictas syetas seu
synagogas supra unum baculumTerm: album
quem demomTerm: sibi dederat ; et quando
volebat ire supra dictum baculum, dicebat :
« Vade ex parte dyabuli ».*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
quod ipsa tenebat dictum baculum ante suum
lectum in suo
citurnoTerm: ubi cubabat ; et
unam
bustamTerm: quam dictus dyabulus sibi
tradiderat, in qua erat
pussetumTerm: 9 ad
faciendum
moriTerm: personas aut animalia,
et tenebat illam bustam in sua
domo supra
trablaleTerm: dicti citurni ; ac
etiam magister suus
GabrielPerson: sibi
precipiebat facere plura mala.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicta
MargotaPerson: dicit et confessa est
quod ipsa paulo post invenit unum
masculumTerm:
ante
bornellumTerm: de
VillarioPlace: et posuit de
dicto
pusetoTerm: , que erat in dicta busta, per
supra
l’aretazTerm: Language change: French dicti masculi, qui pertinebat
Glaudio JayetPerson: , de quo fuit mortuus, et
sunt circa f–duorum annorum proxime lapsorumCorrected from: duo anni proxime lapsi–fDate: 1526.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
[quod]Omission, restored by analogyg invenerat unam equam pili nigri
En
MoratePlace: Language change: French10,
circa unum annum proxime elapsumDate: 1527, et
posuit supra dictam
equamTerm: de puseto
quem tradidit magister suus
GabrielPerson: ,
de quo fuit mortua ante domum dicti
GlaudiiPerson: .
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
quod de
mense maii proxime elapsiDate: May 1527 posuit manum
supra unum
bovumCorrected from: bovemTerm: h pili albi
blanchenexTerm:
cum dicto puseto,
pertinenteCorrected from: pertinentemi Deofilio SovajatPerson: ,
de quo fuit mortuus.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta
[quod]Omission, restored by analogyj,
circa tres aut quatuor dies
antequam fuisset detentaDate: September 1528, posuit de dicto
puseto per supra
l’aretazTerm: Language change: French unius equi pili
nigri, qui erat
Jacobo MassotPerson: , de quo
fuit mortuus.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta quod magister suus
GabrielPerson: sibi
tradebat de dicto puseto
anno quolibet
semel in annoDate: 1528, et erat
rosetaCorrected from: rosetok, et faciebat
dictum pusetum
des crapoxTerm: Language change: French.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
quod dedit
Glaudio JayetPerson: semel ad potandum,
veniendo
11 de
LausannaPlace: , ante domum
dicte
MargotePerson: , de aqua, que erat infra
domum, in sua
capsaTerm: in qua posuerat
modicum dicti puseti ; de qua dictus
GlaudiusPerson:
fuit valde infirmatus.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, revertendo, dictam cassamTerm: infra
domum suam nectidavit, eo quod nullus
caperet malum.*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod,
anno proxime elapsoDate: 1527, ivit ad domum
Johannis SovajatPerson: post
prandeumNotable spelling12 et
invenit ante ignem suam filiam dicti
JohannisPerson:
et posuit de illo pusseto dicte filie
et duxit ipsam in citumo dicti
JohannisPerson: ,
de quo fuit mortua.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod in syetaTerm: seu synagogaz reddebat
computum magistro suo GabrielPerson: de malis
per ipsam factis.*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta quod habuit societatem magistri
sui
demomTerm: GabrielPerson: in synagoga duas
vices et dicit quod
l–materiam quamCorrected from: materia que–l exiebat
de dicto magistro suo
GabrielPerson: erat
figidamCorrected from: frigidam.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
quod ipsa invenit unum equum pili nigri
ante bornellum de
VillarioPlace: , veniendo de
campis seu pascuis,
hora vesperorumDuration: evening, et
posuit dicto equo de puseto per supra
l’aretazTerm: Language change: French,
n–quem equumCorrected from: qui equus–n pertinebat
Anthonio
BarrauxPerson: , de quo fuit mortuus
o–anni proxime elapsiCorrected from: anno
proxime elapso–oDate: 1527.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta quod
sunt circa tres anniDate: 1525 quod ipsa
venit in domo dicti
Anthonii BarrauxPerson: ;
et erat
filiamCorrected from: filiap dicti
AnthoniiPerson: in suo
briezTerm: Language change: French, in quo posuit de dicto puseto per
supra
laz forsalazTerm: Language change: French dicte filie ; et illico,
infra tres aut quatuor diesDuration: 4 days, fuit
q13 ab humanis decessa.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson: ,
circa quatuor aut quinque annorumCorrected from: annosrDuration: 5 years,
[quod]Omission, restored by analogys venit
ad domum
Jacobi MassotPerson: et dedit filio
dicti
JacobiPerson: de dicto puseto, de quo ab
humanis decessit.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPerson: quod
anno presentiDate: 1528 dedit
avenam ante suam domum, in qua avena
posuerat de dicto puseto,
cuiusdamCorrected from: cuidamt
prime bestieTerm: vocate
porchezTerm: Language change: French, que
erat es
ChambezPerson: , de quo fuit mortua.
*Abbreviation, uncertain reading
u–Item
14 dicit et confessa est dicta
MargueretaPerson:
quod venit ipsa
heresCorrected from: heresisv propter quemdam
errorem quem habebat cum filia eius
filie de
FeysPlace: de domo
DavidPerson: 15.
Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPerson:
detenta quod post
dictamCorrected from: dictumw errorem octo
dierum magister suus dicte
MargueretePerson:
GabrielPerson: venit
En Laz Tilliz ouz ChanozPlace: Language change: French,
in quo loco reperit dictam
MargotamPerson:
et petiit si vellet sibi dare aliquid.
Et tunc ipsa
MargueretaPerson: sibi dedit
unum vitulum de suis.
–u
Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
quod de omnibus malis suprascriptis
per ipsam factis, numquam nullo tempore
fecit confessionem.*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod
Glaudius JayetPerson: eidem dixit quod ipsa
erat
heresCorrected from: heresisx et fuerunt in litigio, sed ipsa
MargueretaPerson: concordavit cum ipso ad
unum
bichetum bladiVolume: 1 mass wheat , eo quod ipse
Glaudius JayetPerson:
dimicteret dormire causam.
*Abbreviation, uncertain reading
Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
detenta quod non est nisi dymidium annum quod
ipsa stetit in synagoga.*Abbreviation, uncertain reading
Conclusus est processus
suprascriptumCorrected from: suprascriptusy die sabati
ante festum Sancti MichaelisPerson: anno Domini
millesimo quingentesimo vigesimo octavoDate of origin: 26.9.1528.
[Signature:] Aymo de VanePerson: Notarial sign
28 septembre 1528
Die lune ante festum Sancti MichaelisPerson: anno
quo supraDate of origin: 28.9.1528, fuit adducta prenominata
MargueretaPerson:
coram prefato domino castellano, super pontem dicti
castri Dompni MartiniPlace of origin: , in judicio pro tribunali
sedente, narratisque et lectis coram populo
nonnullis articulis heresis, supra in presenti
processu descriptis et per dictam delatam confessatis,
et interrogata
16 iterum dicta
MargueretaPerson: delata
si illa essent vera ; que illa recognovit et
confessa fuit esse vera.
Quibus confessatis, prefatus
dominus castellanus dictam delatam retrahi
fecit a curia ad ponendum casum in cognitionem ;
a curia remotam
17, petitam per dictum dominum
castellanum dictam
MargueretamPerson: dictis
reverendis dominis capituli adjudicari in corpore et bonis ;
cognitum fuit in dictam curiam concorditer per
Glaudium GuyotPerson: ,
Johannem BarrauxPerson: ,
Johannem
CruschoPerson: ,
Petrum MarguetPerson: ,
Petrum DiserensPerson: ,
Girardum JaquierPerson: ,
Glaudium PilletPerson: ,
Roletum
GarymPerson: ,
Jacobum GillieronPerson: , necnon
Jacobum
MassotPerson: ,
Anthonium BarrauxPerson: ,
Deumfilium SovajatPerson: ,
parrochie
Dompni MartiniPlace: , pluresque alios probos
homines cum dicto castellano in curia premissa
concorditer quod dicta
MargueretaPerson: delata,
adtentis heresitatibus et malefactis per
ipsam confessatis, erat dominis predictis in corpore
et bonis adjudicandam et ipsam adjudicabant,
ita et taliter quod corpus eius deberet
duxiCorrected from: duciz
a loco curie usque ad locum ubi consuetum est fieri
executio malefactorum et ibi debere super
foco uriri et conbulsi, videlicet quod corpus eius in
cineribus devenerit.
Quam cognitionem sic
factam dictaque
MargueretaPerson: ad curiam vocatam
et adductam
18, dictus dominus castellanus dictam
cognitionem reportavit illamque tradidit
magistro
PetroPerson: ,
lanisteTerm: LausannensiPlace: , ad executandam.
Qui
lanistamCorrected from: lanistaaa eandemNotable spelling delatam ad locum solitum
fieri tales cognitiones in castellania
Dompni MartiniPlace: transducit dictumque corpus predicte
MargueretePerson: uri fecit ut supra cognitum est.
De quibus premissis, prefatus castellanus per
me notarium subscriptum sibi fieri petiit
litteram testimonialem, quam sibi de cognitione
quorum supra sibi concessi et tradidi.
Presentibus quibus supra. Datum et actum
ut supraDate of origin: 28.9.1528.
Originale.
[Signature:] Aymo de Vane Person: Notarial sign
19
Inventaire des biens de Margot Rollier, 1er octobre 1528, Villars-Tiercelin 20
[Registratur’s sign on the left
margin in a hand of the 20th
century:] 1528Date: 1528
Sequitur bonorum inventarium
quondam MargaretePerson: relicte Johannis RolierPerson: .
Et primo domus cum pertinentiis
Suis, sita in villagio
Villarii TiercelliniPlace:
cum
ortoCorrected from: hortoab retro contiguo iuxta suos
limites.
Item gerbe bladi tam frumenti quam siliginis
circa tercentumVolume: 300 sheafs wheat .
Item ordei octo vel novem gerbeVolume: 9 sheafs barley .
Item avene gerbe duocentumVolume: 200 sheafs oat .
Item unus currus pisorumUndefined measure/weight: 2 carriages peas pauci valoris.
Item decemocto cumrs feniUndefined measure/weight: 18 carriages hay .
Item duodecim pose investiteTerm: bladoArea: 12 jucharten scilicet
novem bladi messelliTerm: Area: 9 jucharten et tres frumentiArea: 3 jucharten .
Item duodecim poseArea: 12 jucharten de freytitTerm: Language change: French galiceTerm:
ad seminandam avenam.
Item undecim poseArea: 11 jucharten semoralisTerm: .
Item quindecim falcateArea: 15 fauchée tam prati quam clausiTerm: .
Item una
ochiaTerm: canapisTerm: et unus alius
ortusCorrected from: hortusac.
Item nemoris viginti poseArea: 20 jucharten vel circa.
Item octo equi tam parvi quam magni, inclusisTerm:
jumentis.
Item unus bos et quatuor masculi.
Item quinque vaccheTerm: lactive.
Item duo parvi vituliTerm: anni presentis.
Item quinque capreTerm: lacticine.
Item una ovisTerm: cum agnoTerm: suo.
Item quatuor porciTerm: magni et una porca
ducens quinque nascentes.
Item quinque oceTerm: et una duodena
gallinarumTerm: cum gallo.
Item duo currusUndefined measure/weight: 2 carriages nemoris et sex
ingyniTerm: Language change: French galice.
Item una carrieta munita suis
necesariis et una erseyrTerm: de ferLanguage change: French.
Item duo iuga ad intergendos boves ;
una falcaTerm: cum le enchapplozTerm: Language change: French.
Item tres secures tam parve quam magne
et una degleriaTerm: .
Item quatuor terebraTerm: tam parva quam magna
et unum exchanprozTerm: Language change: French.
Item una solletaTerm: et una villis ressiaTerm: .
Item unus parvus cultellus pariouxTerm: Language change: French.
Item culcitraTerm: et pulvinarTerm: unum cum uno
villi cohopertorioTerm: .
Item duodecim lintheaminaTerm: pauci
valoris ; unum mantilleTerm: .
Item una pesiaTerm: grosse lane ovis.
ltem canapisTerm: una duodena.
Item duo potiTerm: metalli, unus magnus
et unus parvus.
Item una carderiaTerm: tenoris unius
situleTerm: cum dimidia ; due patelle
pendentesTerm: , quarum una est pauci
valoris.
Item una patella friseriaTerm: ,
unus pochonTerm: et una echomeriaTerm: .
Item una
plvisCorrected from: pelvisTerm: ad pauci valoris.
Item duo situli ; media
duodeCorrected from: duodenaae
discorumTerm: nemoris, et
scutelleTerm: nemoris
octo, sinsoriorum octo et totidem de
greletTerm: Language change: French.
Item una scutella magna ad laccesTerm: .
Item una mensa cum le trabichetTerm: Language change: French
et scanoTerm: .
Item una duodena caseorum.
Item quatuor poti butiri.
Item duo poti stanni, de quibus unus
est villis et pauci valoris.
Item orreumTerm: ante domum.
Item due benne apiumTerm: .
Que
bona predesignata mobilia et
et immobilia idem
JordanusPerson: 21
promisit juramento suo
etcAbbreviation., et super
obligatione bonorum suorum
etcAbbreviation.,
bene et decenter custodire
necnon reverendis dominis de capitulo
venerabilis ecclesie cathedralis
Beate
Marie LausannensisPlace: bonum et ydoneum
computum reddere dum et quando per eosdem
fuerit evocatus, cum dampnis
etcAbbreviation.,
reddereIn the original: r etcAbbreviation., fiat
etcAbbreviation.
Datum et
actum die jovis post festum Beati
MichaelisPerson: archangelliDate of origin: 1.10.1528 in dicto
loco Villarii TiercelliniPlace of origin: , anno
Domini millesimo quingentesimo vigesimo
octavoDate of origin: 1.1.1528 – 31.12.1528.
[Signature:] Benedictus de PlatheaPerson: Notarial sign
Regest
Margot Rolier, veuve de Jean Rolier de Villars-Tiercelin, est jugée pour crime de sorcellerie au cours d’un procès présidé par le châtelain de Dommartin Jean Costable et conduit par le chanoine François Cabaret, agissant en tant qu’inquisiteur au nom du Chapitre cathédral de Lausanne. Le procès se termine le 26 septembre 1528. Le 28 septembre 1528, Margot comparait devant la cour sur le pont du château de Dommartin, en présence du peuple, pour entendre la lecture des articles de sa confession, qu’elle ratifie une dernière fois. Le châtelain communique ensuite sa décision de condamner à mort l’accusée et de lui confisquer les biens, et demande la connaissance (« cognitio ») des jurés et prud’hommes de la cour de Dommartin. Ceux-ci accèdent à la demande d’amener l’accusée au bûcher, ce qui est exécuté immédiatement par le bourreau. Pour finir, le châtelain demande au notaire Aymon de Vallone de rédiger une lettre testimoniale de l’exécution. Trois jours plus tard, le 1er octobre 1528, l’inventaire des biens de la défunte est dressé à Villars-Tiercelin, et [son fils] Jordan s’engage à les garder et à les mettre à disposition des seigneurs du Chapitre.