check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 1-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 1-1

License: CC BY-NC-SA

Confession et absolution d’Aymonet Maugetaz, d’Épesses

1438 July 30. Couvent de la Madeleine

Le 30 juillet 1438, Aymonet Maugetaz, d’Épesses, se présente spontanément devant l’inquisiteur Ulric de Torrenté au couvent des dominicains de Lausanne, pour lui demander de l’absoudre de ses méfaits commis au sabbat avec feu son père. Il confesse ses péchés et est interrogé par l’inquisiteur. Il obtient l’absolution d’Antoine de Prez, vicaire de l’évêque Jean Prangins, et abjure son hérésie.

Ce document est le plus ancien du registre ACV, Ac 29 (p. 1–3). Il relate des évènements intervenus en 1438. Les procès suivants de Jaquet Durier (SDS-VD-D_1-2-1 : ACV, Ac 29, p. 5–28), de Catherine Quicquat (SDS VD D 1 3-1 : ACV, Ac 29, p. 29–43), de Pierre Munier (SDS VD D 1 4-1 : ACV, Ac 29, p. 44–55), de Pierre Chavaz (SDS VD D 1 5-1 : ACV, Ac 29, p. 56–71) et de Pierre Antoine (SDS VD D 1 6-1 : ACV, Ac 29, p. 104–119) ont été menés une dizaine d'années plus tard, entre 1448 et 1449.

Edition Text

[Registratur’s sign on the left margin in a hand of the 20th century:] 1438 juillet 30Date: 30.7.1438

30 juillet 1438

JhesusPerson: Centered

Noverint universi presentes et futuri quod anno currente millesimo iiiic xxxviii die trigesima mensis juliiDate of origin: 30.7.1438 coram venerabili fratre Uldrico de TorrentePerson: ordinis PredicatorumOrganisation: 1, in sacra pagina magistro, hereticorumTerm: inquisitoreTerm: , comparuit spontaneus et se presentavit absque eo quod de heresieTerm: esset infamatus nec abinde esset citatus vel monitusTerm: , et eciam in presencia mei jurati infrascripti, AymonetusPerson: filius quondam Jaqueti Maugetaz alias dicti CossandeirPerson: , habitatoris de EspessesPlace: , jam pridem sententiati de heresi et eciam per curiam secularem ignibus concremati. Qui AymonetusPerson: a–existens etatis fere XXti annorum vel circaAge: 20 years Addition on the left margin by insertion mark–a cum magnis lacrimis et replicatis singultibus atque suspiriis humiliter et devote petiit a prefato domino inquisitore, quatenus eum vellet absolvereTerm: a multis gravibus et enormibus peccatis que ipse commiserat in sectaTerm: b hereticorum unacum eius patre quondam.
Que peccata in modum qui sequitur, judicialiter coram me jurato infrascripto confessus est, videlicet quod sunt jam quinque anniDate: 1433 quod eius pater2 eum volebat facere ire ad quoddam pratum, ut ibi ipse negaret Deum. Sed ipse illuc accedere noluit, sed stetit tota die cum quibusdam pueris custodientibus equos et, veniente vespere, venit domum, quem pater verberavit atrociter eo quod non venerat ad pratum.
Tandem una nocteDuration: night pater eius fecit eum venire secum. Cum fuerit in itinere prope EspessesPlace: , pater suus ascendit super unum parvum bovemTerm: nigrum vel super pullum equiTerm: nigrum – non bene sciret discernere quod esset –, et pater ipsius fecit eum ascendere retro se super dictum animal, et inceperunt ire, et ibant ita fortiter et impetuose quod erat unum mirabile ; sed vere nesciret dicere locum ad quem iverunt, nisi quod dicebant illi qui ibi aderant quod erant prope BasileamPlace: . Et ibi reperierunt multas gentes, et putat quod erant plus quam centum tam mares quam mulieres. Et ibi venit quidam homo niger qui erat dyabolusTerm: et ipsi AymonetoPerson: dixit quod oportebat quod ipse negaret Deum et quod caperet ipsum in Deum suum ; quod et fecit. c–Fecit eciam ei negare totam Trinitatem et sanctum baptismum et quidquit ex eo erat.Addition on the left margin by insertion mark–c Postea convertit se in modum unius magni candelabri nigri habentis unum foramen retro, et postea se convertit in speciem cati nigri, et omnes qui ibi erant, venerunt ad osculandum eidem in culo ; et ipse eciam fecit sicut ceteri. Et dyabolusTerm: ei dedit quinque solidosCurrency: 5 , sed non recordatur quid devenerint. Et postea hiis omnibus factis ibi comederunt et biberunt, et pater eius ei apportavit panem et unum frustum carnium supra, sed nescit que carnes essent. Et ipse loquens signavit [se]Omission, restored by analogyd et statim cecidit bene longe, et nesciebat ubi erat, in quodam prato. Sed statim affuit quidam queCorrected from: quie venit eum quesitum, et reduxit eum ad locum in quo prius erat. Et [p. 2]Page breakdixit dictus AymonetusPerson: quod in dicta societateTerm: erant plures candele que habebant lumen sive flammam, gallice blovazTerm: Language change: French, et facta dicta adorationeTerm: omnes dicte gentes tam mares quam mulieres inceperunt commisceri adinvicem et cohire unum cum alio f–sicut canesAddition above the line–f.
Interrogatus qualiter se ponunt mulieres, dixit et ostendit quod ponebant manus ad terram et homines ponebant se desuper a parte posteriori.
Interrogatus si ipse ita fecerit, dixit quod sic, cum quadam muliere quam non cognoscit.
Interrogatus quid eis dyabolusTerm: precipiebat de corpore ChristiTerm: , dixit quod precepit quod quando ipse caperet a sacerdote, quod ipse non comederet, sed poneret manum sinistram ad os cum mappa et reservaret, et quod postea sibi dyaboloTerm: portaret.
Interrogatus quantis vicibus recepit corpus Christi, dixit quod duabus.
Interrogatus si ita fecerit sicut dixit, dicit quod non, sed fecit sicut precipiebat curatus, qui precipiebat quod non tangeretur corpus Christi cum dentibus, sed solum cum lingua ; et ideo quando venit in festo PascheTerm: Date: floating holiday, quando ipse receperat corpus Christi et pater dicti deponentis ei dixit quid ipse fecerat de corpore Christi, ipse respondit quod ipse comederat ; cui pater suus intulit multas minas et dixit ei : « Tu non eris nisi unus mendax et nichil tenebis de hiis que tu promisisti. », et multa alia verba ei dixit.
Item interrogatus quid preciperet dyabolusTerm: de pane benedicto, qui dixit quod precepit quod bene caperetur a presbitero, sed quod non manducetur, sed quod conculcetur pedibus et postea quod detur caniTerm: .
Item interrogatus quid de aqua benedicta, dixit quod precipiebat quod non aspergeretur super se, seCorrected from: sedg retro se.
Item interrogatus de confessione quid precipiebat, dixit quod precipiebat quod bene confiteretur, sed non de hoc quod negaverat Deum et quod recepisset dyabolumTerm: in deum, etcAbbreviation.
Interrogatus et monitus quod diceret et nominaret si aliquas personas cognoscebat in dicta societate, dixit verum non, nisi illam mulierem dictamAddition above the lineh Ruffam de VallePerson: 3 que tunc bene erat ; sed alios non cognoscebat, ymo et plurimum non intelligebat quid dicerent.
Item dixit quod una alia vice fuit in dicta secta seu societate cum patre suo ut supra, supra quendam montem retro GrueriamPlace: 4, sed nescit quo nomine vocatur, et ibi reperierunt quosdam alios homines qui ibi frangebant grossa frusta glacieiTerm: quas dyabolusTerm: ministrabat cum maleis ferreis acutis. Et ibi erat unus grossusCorrection inline, replaces: osi homo et magnus niger cum uno ysopo sive sparsorio qui infundebat aquam desuper, et glacies adinvicem congelabantur ; sedCorrection inline, replaces: etj ipse deponens nichil juvit ad frangendum, sed custodiebat animal super quod iverant. Et postea venit una grossa nubes obscura et nigra que totam illam glaciem levavit in aerem ; et ipse deponens ascendit animal super quodAddition above the linek iverant ipse et pater suus, et reversus est et fuit ante domum patris sui ; et dyabolusTerm: apparuit in effigie patris sui in eorum parrochia cum [p. 3]Page breakaliis hominibus signantibus tempus, et subjunxit deponens, dum scit, quam bono corde signabat tempus. Et dixit quod pater suus remanserat cum aliis hominibus qui fregerant dictas glacies, et feceruntCorrection inline, replaces: freg[erunt]l portari dictas glacies et grandines supra ViviacumPlace: et tempestaveruntTerm: illos de ViviacoPlace: .
Interrogatus qua die fuit hoc, dicit quod fuit quadam die martisDuration: Tuesday de mane circa horam primeDuration: morning.
Subsequenter dixit quod quadam alia vice duxit eum pater suus versus RodanumPlace: , ubi RodanusPlace: intrat lacum5, et volebat pater suus quod ipse deponens caperet in quadam domo unum puerum ; sed ipse noluit. Et tunc pater suus et quidam alii qui ibi erant, intraverunt dictam domum et ibi ceperunt sive occiderunt dictum puerum, nec bene scit quid ibi fecerunt.
Item dixit quod in prima vice quando ipse fuit versus BasileamPlace: , dyabolusTerm: volebat quod ipse sibi daret corpus suum vel animam suam, sed ipse noluit facere. Et tunc pater suus dixit dyaboloTerm:  : « Ipse bene faciet alia vice ». Et tunc quando ipsi fuerunt in tertia vice, ipse dedit sibi parvum digitum eius sinistrum, quando ipse moriretur.
Item dixit quod non sunt nisi tres septimane quod ipse deponens et confitens ibat a villa de EspessesPlace: ad iuvandum curatumTerm: CulliaciPlace: , et dyabolusTerm: apparuit ei in specie unius parvi leporisTerm: et dixit ei : « Tu non servas mihi ea que promisisti ; quare est hoc quod non servas ? ». Cui ipse deponens respondit : « Ego nolo tibi aliquid servare, sed te nego omnino nec volo aliquid habere agere tecum ». Et tunc lepus ille disparuit facto signo crucis per deponentem sive confitentem.
Et hec fuere que prefatus AymonetusPerson: confessus est eius propria et spontanea voluntate. Et tunc dictus inquisitor me juratum infrascriptum mandavit seu destinavit cum dicto confitente ad venerabilem et circonspectum virum dominum cantorem LausannensemOrganisation: , vicariumTerm: 6 reverendi in ChristoPerson: patris et domini, domini JohannisIn the original: JoPerson: , LausannensisOrganisation: episcopiTerm: , pro absolutioneTerm: sacramentali obtinenda per dictum AymonetumPerson: . Quem AymonetumPerson: ego juratus infrascriptus duxi ad dictum dominum cantorem, et, recepta absolucione eundem AymonetumPerson: reduxitCorrected from: reduxim ad dictum dominum inquisitorem qui in presentia mei ut supra et testium infrascriptorum eidem AymonetoPerson: abjurareTerm: fecit dictam heresimTerm: et sectam totam et omnia inde sequentia, videlicet sub pena juris, dicens eidem AymonetoPerson: quod quare ipse sponte venerat, pro hac prima vice sancta mater Ecclesia eidem parcebat integre ; sed sibi caveret quod amplius non reverteretur ad dictam heresim, aliter contra eum procederetur ex forma juris. Qui AymonetusPerson: flexis genibus ambabus manibus super sancta Dei euvangelia juravit se numquam ad eandem heresim etCorrection inline, replaces: siven sectam rediturum.
Et premissa facta fuerunt in presentia mei jurati infrascripti et fratrum ReymondiPerson: et Aymonis CeriactiPerson: 7 ordinis Predicatorum LausannensisOrganisation: in cameraCorrection inline, replaces: domoo dicti domini inquisitoris in domo dictorum fratrum Predicatorum, anno et die quibus supraDate of origin: 30.7.1438.

Ita est.
[Signature:] PetrusIn the original: Pe CortoAbbreviationPerson: Notarial sign
Right

Notes

  1. Addition on the left margin by insertion mark.↩
  2. Deletion by strikethrough: u[nacum].↩
  3. Addition on the left margin by insertion mark.↩
  4. Omission, restored by analogy.↩
  5. Corrected from: qui.↩
  6. Addition above the line.↩
  7. Corrected from: sed.↩
  8. Addition above the line.↩
  9. Correction inline, replaces: os.↩
  10. Correction inline, replaces: et.↩
  11. Addition above the line.↩
  12. Correction inline, replaces: freg[erunt].↩
  13. Corrected from: reduxi.↩
  14. Correction inline, replaces: sive.↩
  15. Correction inline, replaces: domo.↩
  1. Ulric de TorrentéPerson: , inquisiteur du couvent des dominicains de La MadeleineOrganisation: à LausannePlace: , actif entre 1420 et 1440Date: 1.1.1420 – 31.12.1440 ; c’est à lui que l’on doit l’établissement d’une inquisition permanente en Suisse romande (Andenmatten/Utz Tremp 1992, Maier et al. 1997, p. 248–250 et Modestin 2007a, p. 351–355).↩
  2. Il s’agit de Jaquet MaugetazPerson: , mentionné plusieurs fois par la suite.↩
  3. Il s’agit d’un surnom qui se traduirait par « la Rousse de la Vallée ».↩
  4. Dans le procès contre Jeannette AnyoPerson: en 1461Date: 1461, le sabbat est localisé dans la même région (SDS VD D 1 10-1 : ACV, Ac 29, p. 124).↩
  5. Lac LémanPlace: entre VilleneuvePlace: et Le BouveretPlace: .↩
  6. Il s’agit d’Antoine de PrezPerson: , vicaire général de l’évêque de 1436 à 1440Date: 1.1.1436 – 31.12.1440.↩
  7. En juin 1439Date: June 1439, on retrouve Aymon CerjatPerson: comme procureur de la foi dans le procès intenté contre Jaquet dou PlainPerson: pour une affaire d'hérésie et d'idolâtrie à NeuchâtelPlace: (Andenmatten/Utz Tremp 1992, p. 96–97, annexe 4a).↩