check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 24-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 24-1

License: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Pierre des Sauges alias Menetrey, de Dommartin

1498 November 13 – 24. Château de Dommartin

Pierre des Sauges alias Menetrey, de Poliez-le-Grand, détenu au château de Dommartin, comparait le 13 novembre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud. Le lendemain, suite à la deuxième monition, l’inculpé reconnait avoir fréquenté des hérétiques et être soupçonné comme tel parmi ses voisins ; mais il nie être hérétique, et persiste dans son refus après avoir été confronté à ses accusateurs François Marguet et Isabelle Perat. Le 15 novembre, il est à nouveau interrogé et confronté à son accusatrice Marguerite Diserens, sans pourtant avouer, et il fait de même le lendemain, malgré une quatrième monition supplémentaire. Après un délai de cinq jours, le 21 novembre, Pierre comparait à nouveau devant la cour, mais il refuse de passer aux aveux. Ce même jour, le procureur de la foi demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Pierre à la question ; la sentence sera rendue par la cour et exécutée immédiatement, sans pour autant obtenir les aveux de la part de l’inculpé. Le lendemain, après une deuxième séance de torture, l’inculpé avoue. Il poursuit ses aveux les 23 et 24 novembre et il dénonce dix-neuf personnes (11 hommes et 8 femmes). Le 24, le procès se clôt suite à la dernière ratification. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons que Pierre a été finalement condamné [au bûcher] le 3 décembre par le vice-inquisiteur, avec l’autorisation du procureur général du Chapitre de Lausanne.

Les procès de François Marguet (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 365–396), Isabelle Perat (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414), Marguerite Diserens (SDS VD D 1 23-1 : ACV, Ac 29, p. 349–364) et Pierre des Sauges alias Menetrey (SDS VD D 1 24-1 : ACV, Ac 29, p. 415–438) ont tous été intentés en 1498 au château de Dommartin et présidés par le vice-inquisiteur François Fossaud. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, après la première vague soixante ans auparavant.

Le procès de Pierre de Sauges alias Menetrey occupe les pages 415 à 438 du registre Ac 29 ; les pages 416 et 435 à 437 ont été laissées en blanc. Les actes sont rédigés par le notaire André Thovacin et authentifiés à l’aide de son signet, tout comme les trois autres procès du dossier « Dommartin 1498 ». Il est aussi l’auteur des titres et des notes marginales ajoutées tout au long des procès. Le dos du cahier (p. 438) contient un titre écrit à l’envers, d’une autre main, tandis que la page de garde du cahier (p. 415) contient une annotation de type comptable d’une troisième main inconnue.

Edition Text

1498Date: 1498Left Processus Petri de Sauges alias MenetreyPerson: de Pullie luz GrantPlace: .Right

[p. 416]Page break

[p. 417]Page break

Processus Petri deis Sauges alias MenestreyPerson: de Pullie luz GrantPlace: .Right

13 novembre 1498

Anno Domini millesimo quatercentesimo nonagesimo octavo et die tresdecima mensis novembrisDate of origin: 13.11.1498, Petrus deis Sauges alias MenestreyPerson: de Pullie luz GrantPlace: , ad clamam ...Gap in the original (2 words)a in crimine heresisTerm: , fuit detentus in castro Dompni MartiniPlace of origin: , et coram venerabili patre fratre Francisco FossaudiPerson: ordinis Predicatorum conventus LausannensisOrganisation: , viceinquisitoreTerm: bgenerali in dyocesibus LausannensiPlace: , GebennensiPlace: et SedunensiPlace: auctoritate apostolica specialiter deputatusCorrected from: deputatoc, fuit adductus dictus PetrusPerson: , omni vinculo carceris solutus, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus et adjuratus super sanctis Dei euvangeliis de veritate dicenda, presentando eidem misericordiam Ecclesie, casu quo vellet confiteri crimen pro quo detinebatur.

Prima monitioTerm: canonica eidem PetroPerson: in forma juris facta.Right

Primo interrogatus si sciat causam sue detencionis, dixit quod d sibi apposita manu desuper fuit ex parte fidei, videlicet pro crimine heresis.

Interrogatus si sit hereticusTerm: , dixit et respondit quod non, neque vellet esse.

[p. 418]Page break

Interrogatus qui capiuntur pro fide, dixit quod illi qui negant Deum creatorem suum et Trinitatem.

Interrogatus quid faciunt heretici et qui negant Deum, dixit quod nescit.
Et ulterius non fuit interrogatus, sed per prefatum dominum viceinquisitorem fuit assignatus ad diem sequentemDate: 14.11.1498, ad confitendum veritatem. Et hoc pro prima monicione canonica, presentibus reverendo in ChristoPerson: patre domino ordinis CisterciensisOrganisation: abbateTerm: MontheronisOrganisation: , venerabilibus et circumspectis viris dominis Stephano SibillionisPerson: , Glaudio de StaviacoPerson: canonicis ecclesie LausannensisOrganisation: , nobilibus viris Johanne de GumenPerson: , Guillermo de GalleraPerson: , dompno Johanne VuystonisPerson: cappellanoTerm: et vicarioTerm: dicti loci Dompni MartiniOrganisation: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

14 novembre 1498

Secunda monitioTerm: .Centered

Anno quo supra et die quatuordecima mensis novembrisDate of origin: 14.11.1498, prenominatus Petrus MenestreyPerson: fuit ad locum auditorii coram prefato domino viceinquisitore adductus, omni vinculo carceris solutus, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus que opera faciunt heretici ; dixit quod nescit.

Interrogatus si ipse unquam fuerit suspectus de heresiTerm: inter eius notos et vicinos, dixit quod nescit, nisi quod a tribus annis citraAddition interlineare vel circaDate: 1495, intellexit et subaudivit quod eius vicini habebant eum suspectum de ipso crimine heresis.

[p. 419]Page break

Interrogatus si unquam sibi fuerit improperatum per aliquem quod esset hereticus, dixit quod non, nisi per quendam vocatum Petrum BechetPerson: habitatorem in VallePlace: , qui dixit filio meo : « Filz de voudeisTerm:  !Language change: French », ex quo et propter quod ipse inquisitus eundem Petrum BechetPerson: citavit LausannePlace: , et ibidem modicum litigaverunt ; et fuit ordinatum quod ipse BechetPerson: peteret sibi veniam. Item ulterius dixit quod Mermetus SugniensPerson: semel LausannePlace: – sunt circa sexDate: 1492 aut septem anniDate: 1491 – etiam sibi inquisito improperavit quod erat hereticus, et volebat eum quasi interficereTerm: .

Item ulterius dixit quod RoletaPerson: , uxor Petri des Sauges alias Menestrey juniorisPerson: sui nepotis, est annus vel circaDate: 1497 quod ipsa sibi dixit :«  Tu es fmacherasTerm: Language change: French ». Et tunc ipse eandem dementitus est.

Interrogatus si g fecerit aliquam diligenciam de predictis improperacionibus se purgandi, dixit quod non.

Interrogatus si unquam fuerit citatus nec interpellatus coram aliquo inquisitoreTerm: h racione dicti criminis, dixit quod non.

Interrogatus si unquam dederit minas alicui ex vicinis suis, deinde quod fecerit eidem aliquod malum, dixit quod non. Licet vicini sui uti Petrus DaugozPerson: et Johannes MartiniPerson: dicebant inter se non tamen in conspectu ipsius, quando eis moriebantur alique bestie, quod ipse interficiebat.

Interrogatus si frequentaverit cum aliquo suspecto de dicto crimine heresis, dixit quod sic, cum Glaudio Adnar dictum luz MagnynLanguage change: FrenchPerson: de BoctenPlace: , eundo et reveniendo LausannePlace: et alibi ; sic quod quodam [p. 420]Page breaksemel Petrus Menestrey juniorPerson: eius nepos sibi loquens improperavit sibi, dicendo : « Vous tregie troup luz MagnynPerson: Language change: French ». Item ulterius dixit quod isepe frequentavit cum j–Francisco MarguetPerson: Correction inline, replaces: Glaud[io]–j de Dompno MartinoPlace:  ; tamen pro tunc non erat suspectusCorrection inline, replaces: sp[ectus]k de heresi.

Interrogatus si habeat aliquos malivolos in parrochia Dompni MartiniPlace: et de Pullie lu GrantPlace: , dixit quod non, nisi illos qui eundem capi fecerunt, sed non in dicta parrochia Dompni MartiniPlace: .

Interrogatus si noverit Franciscum MarguetPerson: , dixit quod sic.

Interrogatus si viderit facere dicto MarguetPerson: aliquem malum et inhonestum actum, dixit quod non.

Interrogatus si noverit YsabellamPerson: relictam Johannis PeratPerson: de PeresPlace: parrochie Dompni MartiniPlace: , dixit quod sic, quia alias fuit uxorata cum quodam ex parentibus suis ipsius loquentis ; tamen non vidit facere eidem YsabellePerson: aliquem actum inhonestum. Ulterius non fuit interrogatus.

Unde ipse Petrus MenetreyPerson: inquisitus fuit ibidem convictus per dictos Franciscum MarguetPerson: et YsabellamPerson: de PeresPlace: , qui in facie ipsius dixerunt eundem esse hereticum et esse de societateTerm: ipsorum, et fuisse cum eis in synagogaTerm: in Vallibus subtus castrum Dompni MartiniPlace: , agendo et faciendo prout alii heretici, eundem deprecando ut confiteretur veritatem, petendo veniam et misericordiam Dei et Ecclesie, prout ipsi fecerunt. Quiquidem PetrusPerson: negavit ita esse.
Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate: 15.11.1498, promictendo sibi misericordiam Ecclesie. Et hoc pro secunda monitione canonica, [p. 421]Page breakpresentibus venerabilibus et circumspectis viris dominis Laurencio CurvillionisPerson: cellerarioTerm: venerabilis capituli LausannensisOrganisation: , Stephano SibillonisPerson: , Glaudio de StaviacoPerson: canonicisTerm: ecclesie Beate Marie LausannensisPlace: , nobili Johanne de GumensPerson: , Francisco JacaudPerson: castellanoTerm: Dompni MartiniOrganisation: , et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

15 novembre 1498

Tercia monicioTerm: canonica.Right

Anno quo supra et die quindecima mensis novembrisDate of origin: 15.11.1498, fuit dictus Petrus de Sauges alias MenestreyPerson: coram prefato domino viceinquisitore adductus modo quo supra et per ipsum interrogatus super dicto crimine heresis de veritate dicenda, ut infra.

Interrogatus primo si credat in Deum omnipotentem, dixit quod sic.

Interrogatus si credat quod sint demonesTerm: , dixit quod sic.

Interrogatus si credat quod demones possint loqui hominibus, dixit quod non credit.

Interrogatus si demunTerm: unquam sibi loquutus fuerit, et ipse demoni, dixit quod non.

Interrogatus quid demun dixit hereticis, dixit quod nescit, nisi malum ; tamen nescit quod malum.

Interrogatus quod malum faciunt heretici, dixit quod nescit, excepto quod dici audivit quod heretici interficiunt gentes et bestias.

[p. 422]Page break

Interrogatus ad quid interficiuntCorrection inline, replaces: faciuntl gentes et bestias, dixit quod nescit.

Interrogatus quo vadunt heretici quando volunt conferre adinvicem, dixit quod dici audivit quod vadunt ad synagogam ad aliquem locum desertum.

Interrogatus si vadant ad synagogam dieDuration: day vel nocteDuration: night, dicit quod nescit ; tamen credit quod vadunt nocteDuration: night priusquam die.

Interrogatus quid faciunt in septaTerm: , dixit quod nescit quia non fuit.

Interrogatus si in septa sit ignis, dixit quod nescit.

Interrogatus si alter sibi improperaverit crimen heresis preterquam supranominati, dixit quod nescit, quia tanti improperaverunt sibi quodCorrection inline, replaces: quiam non recordatur, excepto quod Johannes de RospraPerson: inter ceteros sibi sepe improperavit, plus de viginti vicibus a sexdecim annis citraDate: 1482 ; de aliis non recordatur.

Interrogatus si purgacionem fecerit de huiusmodi improperacionibus, dicit quod non n.

Interrogatus a quo tempore fuit diffamatusTerm: de dicto crimine heresis, dixit quod sunt circa XVDate: 1483 vel XVI anniDate: 1482 quibus vicini sui ipsum diffamaverunt de ipso crimine et ipsum suspectum habuerunt, ut sibi videbatur.

Interrogatus si frequentaverit in septisCorrection inline, replaces: spo sive synagogis hereticorum, dixit quod non.

[p. 423]Page break

Interrogatus si noscat MargaritamPerson: uxorem Johannis DiserensPerson: de PeyresPlace: , parrochie Dompni MartiniPlace: , dixit quod sic, quia cognovit eam jam, quando uxorabatur A laz Malaz PalluzPlace: Language change: French parrochie de AsiensPlace: . Et eciam cognovit eam p in loco ubi nunc uxoratur, videlicet apud PeyresPlace: .

Interrogatus si unquam habuerat debatum cum ea et si velit sibi aliquod malum, dixit quod non.

Interrogatus si fuerit cum ea in aliqua sectaTerm: hereticorum, dixit quod non. Ulterius non fuit interrogatus.

Unde ipse Petrus MenestreyPerson: inquisitus fuit ibidem convictus per dictam MargaritamPerson: , que in eius presencia et facie dixit eundem esse hereticum et esse de societate ipsiusmetCorrection above the line, replaces: ipsimetq loquentis et aliorum hereticorum, et fuisse cum eis in sinagogaTerm: subtus castrum Dompni MartiniPlace: , agendo et faciendo prout alii heretici, ipsum exortando ut confiteretur ipsum reatum et petat veniam Deo et EcclesieCorrection inline, replaces: Ecclesr, prout ipsa facit. Quiquidem PetrusPerson: negavit ita esse.
Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate: 16.11.1498, promictendo sibi misericordiam Ecclesie. Et hoc pro [p. 424]Page breaktercia moniticioneCorrected from: monitionesTerm: canonica, presentibus dompno Johanne VuystonisPerson: cappellano vicario dicti loci Dompni MartiniPlace: , Francisco JacaudPerson: castellano ipsius loci, Johanne SovajatPerson: , Petro SilvestriPerson: gubernatoribusTerm: ipsius loci, Girardo du ForPerson: , et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

16 novembre 1498

RepeticioTerm: dicti Petri MenetreyPerson: .Centered

Anno quo supra et die sexdecima mensis novembrisDate of origin: 16.11.1498, fuit dictus Petrus MenestreyPerson: inquisitus coram prefato domino viceinquisitore adductus modo quo supra, et per ipsum super dicto crimine heresis interrogatus, ut supra, an vellet aliquid confiteri. Qui negavit se esse talem, videlicet hereticum, ut supra.
Ulterius non fuit interrogatus. Et hoc pro quarta monicione, sibi de gracia speciali et superhabundanterCorrection overwritten, replaces: emtert facta, eundem assignando ad dietimDate: 17.11.14981, presentibus quibus supra.

21 novembre 1498

Alia repeticio cum sentencia interloquutoriaTerm: .Centered

Anno quo supra et die vicesima prima mensis novembrisDate of origin: 21.11.1498, fuit supradictus PetrusPerson: inquisitus per prefatum dominum viceinquisitorem interrogatus et admonitusTerm: de veritate dicenda super dicto crimine heresis. Qui PetrusPerson: respondit [p. 425]Page breakse nichil scire super dicto crimine. Et tunc, hiis auditis, aparuit procurator sacre fideiTerm: contra et adversus dictum PetrumPerson: inquisitum, producens materias et processus coram prefato domino viceinquisitore, petens dictum Petrum MenestreyPerson: torqueriiTerm: , donec veritas ab ore eius eruatur. Tunc prefatus dominus viceinquisitor dixit dicto Petro MenestreyPerson: an vellet aliqua proponere contra fidei procuratorem. Qui dixit quod non. Quo audito, actentis probacionibus per ipsum procuratorem fidei, dictus viceinquisitor tulit sentenciam interloquutoriam in modum qui sequitur :

Christi nomine invocato, viso processu inquisicionali contra et adversus Petrum deis Sauges alias MenestreyPerson: hic presentem et nichil justi opponentem, visis perjuriis, variacionibus et obstinacionibus in ipso perseverantibus, munientes signo sancte crucis, dicentes : « In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen », ut de vultu Dei a quo omnis rectum procedit judicium et oculi nostri viderunt equitatem, solum Deum pre oculis habentes, justiciam procurantes, sacre fidei pro tribunali sedentes, facta prius inquisicione potestati ordinarie, per hanc sentenciam interlocutoriam quam de jurisperitorum [consilio]Omission, restored by analogyu serimus in hiis scriptis ; pronunciamus, dicimus et declaramus te, Petrum deis Sauges alias MenestreyPerson: , delatum presentem v questioni corporaliTerm: subiciendum et torquendum fore, donec et quousque ex tuo ore habeatur veritas, citra tamen mortis periculum, sanguinem effusionem et membrorum mutilacionem, de quo solemniter et expresse protestamur.

[p. 426]Page break

Quaquidem sentencia interloquutoria lata, dictus PetrusPerson: inquisitus fuit positus in cordamTerm: et, deposito a corda, interrogatus per dictum dominum viceinquisitorem super dicto crimine heresis, ipse PetrusPerson: inquisitus nichil confiteri voluit, sed fuit remissus ad diem crastinamDate: 22.11.1498, presentibus venerabilibus religiosisCorrection overwritten, replaces: relisw fratribus Ludovico VullieriiPerson: prioreTerm: conventus MonteronisOrganisation: , Johanne PanchautPerson: ordinis eiusdem conventus, nobili Glaudio de LavigniacoPerson: castellanoTerm: de BerchieOrganisation: , Petro JacaudPerson: , Girardo dou ForPerson: , et Johanne SovajatPerson: gubernatore Dompni MartiniOrganisation: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

22 novembre 1498

Alia repeticioCentered

Anno quo supra et die vicesima secunda mensis novembrisDate of origin: 22.11.1498, fuit supradictus PetrusPerson: positus ad cordam et nichil confiteri voluit. Sed fuit remissus per prefatum dominum viceinquisitorem ad horam vesperorumDuration: evening, presentibus venerabili dompno Johanne VuystonisPerson: cappellano vicario Dompni MartiniPlace: , Francisco JacaudPerson: castellano dicti loci, Johanne SovajatPerson: gubernatore, et Girardo du ForPerson: dicti loci Dompni MartiniPlace: , testibus ad premissa vocatis et rogatis.

22 novembre 1498, plus tard

Alia repeticio cum confessioneRight

[p. 427]Page break

Anno et die quibus supraDate of origin: 22.11.1498, hora vesperorumDuration: evening, fuit per prefatum dominum viceinquisitorem predictus Petrus MenestreyPerson: interrogatus de veritate dicenda super dicto crimine heresis. Qui dictusCorrection inline, replaces: dixitx PetrusPerson: confitetur esse hereticus, prout inferius describitur.

Et dicit quod sunt viginti anni vel circaDate: 1479 quod Franciscus MarguetPerson: et ipse inquisitus die una subtus ecclesiam Dompni MartiniPlace: juxta Le CouruzPlace: Language change: French cognoverunt simul carnaliter unum juventum seu veram equam. Deinde dictus PetrusPerson: inquisitus venit cum dicto Francisco MarguetPerson: ad domum ipsius FrancisciPerson: et ibidem reperit demonem in speciem hominis vestiti nigro, cuius nomen erat RobinetPerson: . Qui dictus demun dixit eidem PetroPerson:  : « Si velis michi credere et facere ea que tibi dicam, faciam te divitem et daboCorrection inline, replaces: daby tibi cotidie quinque solidosCurrency: 5 shillings  ». z–Et ait illeAddition on the right margin"–z : aa–negatio DeiMarginal note in the left margin–aa ab « Quid vis ut faciam ? ». « Opportet quod tu neges Deum omnipotentem et virginem MariamPerson:  ». Quiquidem inquisitus ad vocem dicti demonis negavit Deum creatorem suum, sed non virginem MariamPerson: . Et illico dictus demun se mutavit in speciem unius eque ; qui PetrusPerson: inquisitus obsculatus est eam sub cauda in signum homagiiTerm: et eidem tradidit et dedit corpus suum sed non animam, licet volebat [p. 428]Page breakeam habere. Et tunc idem demunNotable spelling peciit aliquid sibi dari de suo proprio corpore. Quiquidem inquisitus ad interpellacionem Francisci MarguetPerson: fuit contentus quod haberet ungulam magnam pedis sinistri. Sed tamen non accepit ungulam, sed momordit eum super pede, ut apparet signum morsus. Et confitetur idem inquisitus quod demun sibi tradidit quinque solidosCurrency: 5 shillings  ; qui illos posuit in bursa sua, sed paulo post nichil reperit. Et quadam die martisDuration: Tuesday de seroDuration: evening, de jussu dicti demonis, post dies octo, cum dicto Francisco MarguetPerson: ivit ad sectam, videlicet subtus castrum Dompni MartiniPlace: , in qua erat ignis ac–sectaMarginal note in the left margin–ac perseiTerm: colloris. Et ibidem reperit plures gentes comedentes panem, caseum et carnes, et bibebant vinum. Et ipse cum ipsis ita fecit. Et dixit quod magister ipsorum ibidem erat in specie hominis.

Interrogatus quas carnes ibidem comedebant, dixit quod inter ceteras comedebant carnes humanasTerm: , scilicet puerorumTerm: , quorum sapor erat dulcis. Et quod ipsi capiunt in cimisteriis dum sunt sepulti ; et relinquunt ibidem caput propter sanctum crisma, cum per eos in domibus eorum sunt nequati, et apportant corpora dictorum puerorum ad sectam, et ibidem comedunt ; tamen ipse nullos interfecit nec apportavit, ut dicit. Deinde comburunt ossa et faciunt pulveresTerm: cum quibus faciunt mori gentes et bestias.

[p. 429]Page break

Interrogatus quid demun ipsis precipit in synagoga, dixit quod faciant omnia mala que facere poterunt. Et confitetur fecisse crucem in terra cum digito et illam calcasse pede sinistro. Item ulterius confitetur ad vocem demonis, fuerunt quatuor anni elapsi vel circaDate: 1494, in uno PascatheDate: floating holiday recepisse sacrum corpus ChristiTerm: et illud reservasse et portasse una ad martis post in secta subtus castrum Dompni MartiniPlace: et posuisse ae–portavit corpus Christi ad sectamMarginal note in the left margin–ae in una patella quam apportavit dictus MarguetPerson: , ad fricandum ; sed evanuit ab oculis eorum. Item confitetur quod post comestionem, homines habitant cum mulieribus modo sodometicoTerm: . Et demun ipsis precipit quod faciant mori animalia. Et qui majora mala af facit, stipendia habet a demone majora.
Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate: 23.11.1498, presentibus Francisco JacaudPerson: castellano Dompni MartiniOrganisation: , PetroPerson: eius filio, Johanne SovajatPerson: gubernatore ipsius loci, testibus ad premissa vocatis et rogatis.

23 novembre 1498

Alia repeticioCentered

Anno predicto et die vicesima tercia mensis novembrisDate of origin: 23.11.1498, fuit interrogatus [Petrus MenestreyPerson: inquisitus]Omission, restored by analogyag per supradictum dominum viceinquisitorem quomodo heretici [p. 430]Page breakvocant virginem MariamPerson:  ; dixit quod vocant eam RossazPerson: Language change: French.

Interrogatus cur non confessus est in primis monicionibus, dixit quod non potuit, quia demun eum tenebat ut non confiteretur, et in carcere sibi dicebat quod non crederet dicto inquisitori, quia ipsum defraudaret ; sed incontinenti quod ipse inquisitus bibit aquam foncium, demun in eo nullam potestatem habuit, et illico confessus est.

Interrogatus quo[modo]Omission, restored by analogyah ibat ad sectam, dixit quod demun sibi tradidit unum parvum baculumTerm: et unguentumTerm: in uno holobaustroTerm: ex quo ungebat baculum ; quo uncto, ascendebat super dicto baculo, dicendo : « Vaz, de par le dyableTerm: , vaz !Language change: French ». Et immediate erat illuc. Et ibat libenter diebus martisDuration: Tuesday.

Interrogatus in quibus sectis fuit, dixit quod in tribus, scilicet subtus castrum Dompni MartiniPlace: , ai–secteMarginal note in the left margin–ai in furno de MonthobynPlace: , et in siturnoCorrection overwritten, replaces: soturnoaj Francisci MarguetPerson: .

Interrogatus de suis complicibus, dixit vidisse in sectis et realiter cognovisse sepisper hos, videlicet Johannem RicharPerson: , GuilliemetamPerson: eius uxorem, ak–ComplicesMarginal note in the left margin–ak JohannemPerson: eorundem conjugum filium, Pernetum JacaudPerson: , Franciscum MarguetPerson: , YsabellamPerson: de PeresPlace: dictam JolyaPerson: , MargaritamPerson: uxorem Johannis DiserensPerson: de PeresPlace: , Francesiam JacodPerson: de SugniensPlace: , Girardum de [p. 431]Page breakdeCorrected from: al MadalenaPerson: de Pullie PictetPlace: et eius matremPerson: , Glaudium Adnar luz MagnymLanguage change: FrenchPerson: de BoctentPlace: , Nycodum CarrazPerson: de RueryPlace: , Jaquemetum MermyouzPerson: de BerchiePlace: et Petrum GleyPerson: de Villar luz TerreuxPlace: Language change: French, necnon uxorem Petri Mandi Richar alias CoquozLanguage change: FrenchPerson: vocatam laz CoquessazPerson: Language change: French, et quandam JohannetamPerson: de ultra lacum2 habitatorem, cum dompno Johanne GirodiPerson: capellanoTerm: qui alias morabatur apud EchallentPlace: sunt circa duo anniDate: 1496, et Johannem PilletPerson: de Sancto CyriacoPlace: , comedentes, bibentes, et facientes omnes actus quos soliti sunt facere in dicta secta.

Interrogatus a quo tempore non fuit in secta, dixit quod a festo Beati MichaelisPerson: vel circaDate: 29.9.1498 (feast day), scilicet subtus castrum Dompni MartiniPlace:  ; et ibidem vidit omnes supradictos, preterCorrection inline, replaces: predam dictum Nycodum CarrazPerson: de RueryPlace: , quem non vidit a tempore quo recessit.
Et ulterius non fuit interrogatus, sed remissus ad horam vesperorumDuration: evening, presentibus quibus supra et dompno Johanne VuystonisPerson: cappellano vicario dicti loci, testibus ad premissa vocatis et rogatis.

23 novembre 1498, plus tard

Alia repeticioCentered

Anno et die predictisDate of origin: 23.11.1498, hora vesperorumDuration: evening, fuit per prefatum dominum viceinquisitorem prefatus Petrus MenestreyPerson: interrogatus si unquam in confessione sacramentali fuerit confessus dictum crimen heresis. Dixit quod non.

[p. 432]Page break

Interrogatus super maleficiisTerm: , dixit quod demun sibi tradidit unum halobaustrumTerm: repletum pulveribus ad nocendum hominibus et animalibus ; ex quibus maxime mori fecit unum bovemTerm: Petro DaugozPerson: de Pullie luz GrantPlace: , est annusDate: 1497, et unum alium Johanni MartiniPerson: ipsius loci, sunt circa septem mensesDate: April 1498, ac unum alium Francisco JacaudPerson: de ChardonayPlace:  ; que sibi custodiebat Petrus Menetrey juniorPerson: , eiusdem inquisiti nepos, ob despectum quod noluerat sibi tradere.

Item confitetur dedisse ex illis pulveribus ad bibendum die festi Nativitatis Domini proxime lapsiDate: 25.12.1497 de sero domi an–homicidiumMarginal note in the left margin–an Panchaut Stephaneto LaciantPerson:  ; qui immediate perdidit loquelam et vixit sine loquendo usque in festo ao–Omnium sanctorumOrganisation: Correction inline, replaces: beati JohannisPerson: –ao proxime lapsoDate: 1.11.1498 ; deinde ab humanis decessit.

Item confitetur dedisse ad bibendum AnthoniePerson: uxori quondam Jaqueti CarrazPerson: de Pullie PictetPlace: , ap–homicidiumMarginal note in the left margin–ap sunt novem anni vel circaDate: 1489, et languivit certo tempore, deinde mortua fuit, eo quod quodam semel ipse et Franciscus MarguetPerson: transierunt per locum ipsum de Pullie PictetPlace: et ipsa noluit eis dare bibere. Et quadam alia vice qua reversi sunt, ipsa dedit eis, et tunc ipse dedit sibi ad bibendum, ex quo ipsa mortua est, ut supra.

Item confitetur quod sunt octo anni vel circaDate: 1490, in domo de PanchautPerson: de Pullie luz GrantPlace: , aq–homicidiumMarginal note in the left margin–aq dedisse ex illis pulveribus ar–ad bibendoCorrected from: ad bibendum–ar Petro RozPerson: ipsius loci, ex quo mortuus fuit, ideo quod habueratCorrection inline, replaces: huas debatum de quadam decima.

[p. 433]Page break

Item confitetur voluisse ponere ad sectam hereticorum vi et violencia quadam nocteDuration: night, tenendo per brachium, MermetamPerson: uxorem Johannis LaciantPerson: quodam semel. Sed ipsa noluit, sed ab eodem evasit.
Ulterius non fuit interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate: 24.11.1498, presentibus quibus supra.

24 novembre 1498

Alia repeticio dicti Petri Menestrey alias de SaugesPerson: , cum conclusione dicti processus.Centered

Anno quo supra et die vicesima quarta dicti mensis novembrisDate of origin: 24.11.1498, supradictus supradictusCorrected from: at Petrus des Sauges alias MenestreyPerson: inquisitus fuit per prefatum dominum viceinquisitorem iterum interrogatus super maleficiis per eum perpetratis et complicibus suis. Qui dixit et respondit alia nescire preterquam illa que superius dixit et confessus est.

Preterquam de complicibus suis, dixit et confessus est vidisse et realiter cognovissse in sectis supradictis au–complicesMarginal note in the left margin–au supradictos omnes, necnon JohannemPerson: filium dicti Francisci MarguetPerson: et eiusdem JohannisPerson: uxoremPerson: , agentes et av honorem ac reverenciam demoni facientes, prout supra dictum est.
Aliud dixit se nescire ; [p. 434]Page breaksed juravit in manibus prefati domini viceinquisitoris super sanctis Dei euvangeliis omnia superius per eum confessata fore vera, et eadem vult manutenere coram omnibus.
Tunc prefatus dominus viceinquisitor dixit prefato inquisito an vellet concludere processum et conclusionem imponere. Quiquidem Petrus MenestreyPerson: inquisitus rogavitCorrection inline, replaces: dix[it]aw eundem dominum viceinquisitorem ut concluderet et finem imponeret dicto eius processui, submictendo se de non in contrarium veniendo, renunciando juribus, etc.Abbreviation Illico comparuit venerandus procurator sacre fidei coram eodem domino viceinquisitore, petens concludi dictum processum et conclusionem fieri. Et tunc prefatus dominus viceinquisitor conclusit ax–conclusio processusMarginal note in the left margin–ax ipsum processum et finem imposuit, presentibus venerabilibus religiosis et fratribus dominis Ludovico VullieriiPerson: priore et GuichardoPerson: ordinis CisterciensisOrganisation: et conventus MonteronisPlace: , necnonCorrection inline, replaces: necnonay Francisco JacaudPerson: castellano Dompni MartiniOrganisation: , Petro JacaudPerson: eius fratre, Girardo du ForPerson: , Johanne SovajatPerson: gubernatore, et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

De dicti domini viceinquisitoris precepto

[Signature:] AndreasIn the original: as ThovaciiPerson: Notarial sign

[p. 435]Page break

[p. 436]Page break

[p. 437]Page break

[p. 438]Page break

Processus Petri des Sauges alias MenestreyPerson: super heresis crimine etc.Abbreviation

Dompni MartiniPlace: 3

Notes

  1. Gap in the original (2 words).↩
  2. Deletion by strikethrough: inquitore.↩
  3. Corrected from: deputato.↩
  4. Deletion by strikethrough: ap.↩
  5. Addition interlinear.↩
  6. Addition on the left margin in a hand of the 20th century: X.↩
  7. Deletion by strikethrough: de.↩
  8. Deletion by strikethrough: coram aliquo inquisitore.↩
  9. Addition on the left margin in a hand of the 20th century: X.↩
  10. Correction inline, replaces: Glaud[io].↩
  11. Correction inline, replaces: sp[ectus].↩
  12. Correction inline, replaces: faciunt.↩
  13. Correction inline, replaces: quia.↩
  14. Deletion by strikethrough: quod non.↩
  15. Correction inline, replaces: sp.↩
  16. Deletion by strikethrough: ubi.↩
  17. Correction above the line, replaces: ipsimet.↩
  18. Correction inline, replaces: Eccles.↩
  19. Corrected from: monitione.↩
  20. Correction overwritten, replaces: emter.↩
  21. Omission, restored by analogy.↩
  22. Deletion by strikethrough: questionari.↩
  23. Correction overwritten, replaces: relis.↩
  24. Correction inline, replaces: dixit.↩
  25. Correction inline, replaces: dab.↩
  26. Addition on the right margin".↩
  27. Marginal note in the left margin.↩
  28. Deletion by strikethrough: ad illa.↩
  29. Marginal note in the left margin.↩
  30. Deletion by strikethrough: po[st].↩
  31. Marginal note in the left margin.↩
  32. Deletion by strikethrough: mala.↩
  33. Omission, restored by analogy.↩
  34. Omission, restored by analogy.↩
  35. Marginal note in the left margin.↩
  36. Correction overwritten, replaces: soturno.↩
  37. Marginal note in the left margin.↩
  38. Corrected from: .↩
  39. Correction inline, replaces: pred.↩
  40. Marginal note in the left margin.↩
  41. Correction inline, replaces: beati JohannisPerson: .↩
  42. Marginal note in the left margin.↩
  43. Marginal note in the left margin.↩
  44. Corrected from: ad bibendum.↩
  45. Correction inline, replaces: hu.↩
  46. Corrected from: .↩
  47. Marginal note in the left margin.↩
  48. Deletion by strikethrough: facientes.↩
  49. Correction inline, replaces: dix[it].↩
  50. Marginal note in the left margin.↩
  51. Correction inline, replaces: necnon.↩
  1. Le procès reprend le 21 novembreDate: 21.11.1498 et non le 17.↩
  2. Rive sud du LémanPlace: .↩
  3. Ecrit à l’envers, au dos du cahier.↩