SDS VD D 1 24-1
Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 24-1

License: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Pierre des Sauges alias Menetrey, de Dommartin

1498 November 13 – 24. Château de Dommartin

Regest

Pierre des Sauges alias Menetrey, de Poliez-le-Grand, détenu au château de Dommartin, comparait le 13 novembre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud. Le lendemain, suite à la deuxième monition, l’inculpé reconnait avoir fréquenté des hérétiques et être soupçonné comme tel parmi ses voisins ; mais il nie être hérétique, et persiste dans son refus après avoir été confronté à ses accusateurs François Marguet et Isabelle Perat. Le 15 novembre, il est à nouveau interrogé et confronté à son accusatrice Marguerite Diserens, sans pourtant avouer, et il fait de même le lendemain, malgré une quatrième monition supplémentaire. Après un délai de cinq jours, le 21 novembre, Pierre comparait à nouveau devant la cour, mais il refuse de passer aux aveux. Ce même jour, le procureur de la foi demande la sentence interlocutoire afin de soumettre Pierre à la question ; la sentence sera rendue par la cour et exécutée immédiatement, sans pour autant obtenir les aveux de la part de l’inculpé. Le lendemain, après une deuxième séance de torture, l’inculpé avoue. Il poursuit ses aveux les 23 et 24 novembre et il dénonce dix-neuf personnes (11 hommes et 8 femmes). Le 24, le procès se clôt suite à la dernière ratification. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons que Pierre a été finalement condamné [au bûcher] le 3 décembre par le vice-inquisiteur, avec l’autorisation du procureur général du Chapitre de Lausanne.

Metadata

Shelfmark: ACV, Ac 29, p. 415–438
Date of origin: 1498 November 13 – 24
Substrate: Papier
Language: Latin
Édition
- Pfister 1997, p. 250–273
Littérature
- Reymond 1908, p. 11–12
- Kieckhefer 1976, p. 91–92, 147
- Félix 1986
- Blauert 1989, p. 87–97
- Pfister 1997, p. 107–130
- Modestin/Utz Tremp 2003
- Ostorero 2005, p. 368
- Utz Tremp 2005c, p. 364–365
- Pittet 2010, p. 207, 210, 215, 217
- Ammann-Doubliez et al. 2014, p. 171

Comments

Les procès de François Marguet (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 365–396), Isabelle Perat (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414), Marguerite Diserens (SDS VD D 1 23-1 : ACV, Ac 29, p. 349–364) et Pierre des Sauges alias Menetrey (SDS VD D 1 24-1 : ACV, Ac 29, p. 415–438) ont tous été intentés en 1498 au château de Dommartin et présidés par le vice-inquisiteur François Fossaud. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, après la première vague soixante ans auparavant.

Le procès de Pierre de Sauges alias Menetrey occupe les pages 415 à 438 du registre Ac 29 ; les pages 416 et 435 à 437 ont été laissées en blanc. Les actes sont rédigés par le notaire André Thovacin et authentifiés à l’aide de son signet, tout comme les trois autres procès du dossier « Dommartin 1498 ». Il est aussi l’auteur des titres et des notes marginales ajoutées tout au long des procès. Le dos du cahier (p. 438) contient un titre écrit à l’envers, d’une autre main, tandis que la page de garde du cahier (p. 415) contient une annotation de type comptable d’une troisième main inconnue.

Edition Text

1498Date: 1498Left
Processus Petri de Sauges
alias MenetreyPerson: de Pullie
luz GrantPlace: .Right

[p. 416]Page break

[p. 417]Page break

Processus Petri deis Sauges
alias MenestreyPerson: de Pullie luz
GrantPlace: .Right

Anno Domini millesimo quatercentesimo
nonagesimo octavo et die tresdecima mensis
novembrisDate of origin: 13.11.1498, Petrus deis Sauges alias MenestreyPerson:
de Pullie luz GrantPlace: , ad clamam ...Gap in the original (2 words)a
in crimine heresisTerm: , fuit detentus in castro Dompni
MartiniPlace of origin: , et coram venerabili patre fratre Francisco
FossaudiPerson: ordinis Predicatorum conventus LausannensisOrganisation: ,
viceinquisitoreTerm: bgenerali in dyocesibus LausannensiPlace: ,
GebennensiPlace: et SedunensiPlace: auctoritate apostolica specialiter
deputatusCorrected: deputatoc, fuit adductus dictus PetrusPerson: ,
omni vinculo carceris solutus, et per eundem
dominum viceinquisitorem interrogatus et adjuratus
super sanctis Dei euvangeliis de veritate
dicenda, presentando eidem misericordiam Ecclesie,
casu quo vellet confiteri crimen pro quo
detinebatur.

Prima monitioTerm: canonica eidem
PetroPerson: in forma juris facta.Right

Primo interrogatus si sciat causam sue detencionis,
dixit quod d sibi apposita manu desuper fuit
ex parte fidei, videlicet pro crimine heresis.

Interrogatus si sit hereticusTerm: , dixit et respondit
quod non, neque vellet esse.

[p. 418]Page break

Interrogatus qui capiuntur pro fide, dixit quod
illi qui negant Deum creatorem suum et Trinitatem.

Interrogatus quid faciunt heretici et qui negant
Deum, dixit quod nescit. Et ulterius non fuit
interrogatus, sed per prefatum dominum viceinquisitorem
fuit assignatus ad diem sequentemDate: 14.11.1498, ad confitendum
veritatem. Et hoc pro prima monicione canonica,
presentibus reverendo in ChristoPerson: patre domino
ordinis CisterciensisOrganisation: abbateTerm: MontheronisOrganisation: , venerabilibus et
circumspectis viris dominis Stephano SibillionisPerson: ,
Glaudio de StaviacoPerson: canonicis ecclesie LausannensisOrganisation: , nobilibus
viris Johanne de GumenPerson: , Guillermo de GalleraPerson: ,
dompno Johanne VuystonisPerson: cappellanoTerm: et vicarioTerm:
dicti loci Dompni MartiniOrganisation: , testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Secunda monitioTerm: .Centered

Anno quo supra et die quatuordecima mensis
novembrisDate of origin: 14.11.1498, prenominatus Petrus MenestreyPerson:
fuit ad locum auditorii coram prefato domino
viceinquisitore adductus, omni vinculo carceris
solutus, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogatus
que opera faciunt heretici ; dixit quod nescit.

Interrogatus si ipse unquam fuerit suspectus de heresiTerm:
inter eius notos et vicinos, dixit quod nescit,
nisi quod a tribus annis citraAddition interlineare vel circaDate: 1495, intellexit et
subaudivit quod eius vicini habebant eum suspectum
de ipso crimine heresis.

[p. 419]Page break

Interrogatus si unquam sibi fuerit improperatum
per aliquem quod esset hereticus, dixit quod non,
nisi per quendam vocatum Petrum BechetPerson: habitatorem
in VallePlace: , qui dixit filio meo : « Filz de voudeisTerm: !Language change: French »,
ex quo et propter quod ipse inquisitus eundem Petrum
BechetPerson: citavit LausannePlace: , et ibidem modicum litigaverunt ;
et fuit ordinatum quod ipse BechetPerson: peteret sibi
veniam. Item ulterius dixit quod Mermetus
SugniensPerson: semel LausannePlace: – sunt circa sexDate: 1492 aut
septem anniDate: 1491 – etiam sibi inquisito improperavit
quod erat hereticus, et volebat eum quasi interficereTerm: .

Item ulterius dixit quod RoletaPerson: , uxor Petri des
Sauges alias Menestrey juniorisPerson: sui nepotis, est
annus vel circaDate: 1497 quod ipsa sibi dixit :« Tu es
fmacherasTerm: Language change: French ». Et tunc ipse eandem dementitus est.

Interrogatus si g fecerit aliquam diligenciam de predictis
improperacionibus se purgandi, dixit quod non.

Interrogatus si unquam fuerit citatus nec interpellatus
coram aliquo inquisitoreTerm: h
racione dicti criminis, dixit quod non.

Interrogatus si unquam dederit minas alicui ex vicinis
suis, deinde quod fecerit eidem aliquod malum,
dixit quod non. Licet vicini sui uti Petrus
DaugozPerson: et Johannes MartiniPerson: dicebant inter se non
tamen in conspectu ipsius, quando eis moriebantur
alique bestie, quod ipse interficiebat.

Interrogatus si frequentaverit cum aliquo suspecto de
dicto crimine heresis, dixit quod sic, cum Glaudio
Adnar dictum luz MagnynLanguage change: FrenchPerson: de BoctenPlace: , eundo
et reveniendo LausannePlace: et alibi ; sic quod quodam
[p. 420]Page breaksemel Petrus Menestrey juniorPerson: eius nepos sibi
loquens improperavit sibi, dicendo : « Vous tregie
troup luz MagnynPerson: Language change: French ». Item ulterius dixit quod
isepe frequentavit cum j–Francisco MarguetPerson: Correction inline, replaces: Glaud[io]–j de
Dompno MartinoPlace: ; tamen pro tunc non erat suspectusCorrection inline, replaces: sp[ectus]k
de heresi.

Interrogatus si habeat aliquos malivolos in parrochia
Dompni MartiniPlace: et de Pullie lu GrantPlace: , dixit quod non,
nisi illos qui eundem capi fecerunt, sed non in
dicta parrochia Dompni MartiniPlace: .

Interrogatus si noverit Franciscum MarguetPerson: , dixit quod sic.

Interrogatus si viderit facere dicto MarguetPerson: aliquem
malum et inhonestum actum, dixit quod non.

Interrogatus si noverit YsabellamPerson: relictam Johannis
PeratPerson: de PeresPlace: parrochie Dompni MartiniPlace: , dixit quod
sic, quia alias fuit uxorata cum quodam ex parentibus
suis ipsius loquentis ; tamen non vidit facere eidem
YsabellePerson: aliquem actum inhonestum. Ulterius non
fuit interrogatus.

Unde ipse Petrus MenetreyPerson: inquisitus fuit ibidem
convictus per dictos Franciscum MarguetPerson: et YsabellamPerson: de PeresPlace: ,
qui in facie ipsius dixerunt eundem esse hereticum et
esse de societateTerm: ipsorum, et fuisse cum eis in synagogaTerm:
in Vallibus subtus castrum Dompni MartiniPlace: , agendo et
faciendo prout alii heretici, eundem deprecando
ut confiteretur veritatem, petendo veniam et misericordiam
Dei et Ecclesie, prout ipsi fecerunt. Quiquidem
PetrusPerson: negavit ita esse. Et ultra non fuit interrogatus,
sed remissus ad diem sequentemDate: 15.11.1498, promictendo sibi misericordiam
Ecclesie. Et hoc pro secunda monitione canonica,
[p. 421]Page breakpresentibus venerabilibus et circumspectis viris dominis
Laurencio CurvillionisPerson: cellerarioTerm: venerabilis capituli LausannensisOrganisation: ,
Stephano SibillonisPerson: , Glaudio de StaviacoPerson: canonicisTerm:
ecclesie Beate Marie LausannensisPlace: , nobili Johanne de GumensPerson: ,
Francisco JacaudPerson: castellanoTerm: Dompni MartiniOrganisation: , et pluribus aliis
testibus ad premissa vocatis et rogatis.

Tercia monicioTerm: canonica.Right

Anno quo supra et die quindecima
mensis novembrisDate of origin: 15.11.1498, fuit dictus Petrus de
Sauges alias MenestreyPerson: coram prefato domino
viceinquisitore adductus modo quo supra
et per ipsum interrogatus super dicto crimine
heresis de veritate dicenda, ut infra.

Interrogatus primo si credat in Deum omnipotentem,
dixit quod sic.

Interrogatus si credat quod sint demonesTerm: , dixit quod sic.

Interrogatus si credat quod demones possint loqui
hominibus, dixit quod non credit.

Interrogatus si demunTerm: unquam sibi loquutus fuerit, et
ipse demoni, dixit quod non.

Interrogatus quid demun dixit hereticis, dixit quod
nescit, nisi malum ; tamen nescit quod malum.

Interrogatus quod malum faciunt heretici, dixit quod nescit,
excepto quod dici audivit quod heretici interficiunt gentes
et bestias.

[p. 422]Page break

Interrogatus ad quid interficiuntCorrection inline, replaces: faciuntl gentes et
bestias, dixit quod nescit.

Interrogatus quo vadunt heretici quando volunt
conferre adinvicem, dixit quod dici audivit quod vadunt
ad synagogam ad aliquem locum desertum.

Interrogatus si vadant ad synagogam dieDuration: day vel
nocteDuration: night, dicit quod nescit ; tamen credit quod vadunt
nocteDuration: night priusquam die.

Interrogatus quid faciunt in septaTerm: , dixit quod nescit
quia non fuit.

Interrogatus si in septa sit ignis, dixit quod nescit.

Interrogatus si alter sibi improperaverit crimen
heresis preterquam supranominati, dixit quod nescit,
quia tanti improperaverunt sibi quodCorrection inline, replaces: quiam non
recordatur, excepto quod Johannes de RospraPerson: inter
ceteros sibi sepe improperavit, plus de viginti
vicibus a sexdecim annis citraDate: 1482 ; de aliis non
recordatur.

Interrogatus si purgacionem fecerit de huiusmodi
improperacionibus, dicit quod non n.

Interrogatus a quo tempore fuit diffamatusTerm:
de dicto crimine heresis, dixit quod sunt circa XVDate: 1483
vel XVI anniDate: 1482 quibus vicini sui ipsum
diffamaverunt de ipso crimine et ipsum
suspectum habuerunt, ut sibi videbatur.

Interrogatus si frequentaverit in septisCorrection inline, replaces: spo sive
synagogis hereticorum, dixit quod non.

[p. 423]Page break

Interrogatus si noscat MargaritamPerson: uxorem
Johannis DiserensPerson: de PeyresPlace: , parrochie
Dompni MartiniPlace: , dixit quod sic, quia cognovit
eam jam, quando uxorabatur A laz Malaz
PalluzPlace: Language change: French parrochie de AsiensPlace: . Et eciam
cognovit eam p in loco ubi nunc
uxoratur, videlicet apud PeyresPlace: .

Interrogatus si unquam habuerat debatum cum
ea et si velit sibi aliquod malum, dixit
quod non.

Interrogatus si fuerit cum ea in aliqua sectaTerm:
hereticorum, dixit quod non. Ulterius non
fuit interrogatus.

Unde ipse Petrus MenestreyPerson: inquisitus fuit
ibidem convictus per dictam MargaritamPerson: , que
in eius presencia et facie dixit eundem esse
hereticum et esse de societate ipsiusmetCorrection above the line, replaces: ipsimetq loquentis
et aliorum hereticorum, et fuisse cum eis in
sinagogaTerm: subtus castrum Dompni MartiniPlace: , agendo
et faciendo prout alii heretici, ipsum exortando
ut confiteretur ipsum reatum et petat veniam Deo
et EcclesieCorrection inline, replaces: Ecclesr, prout ipsa facit. Quiquidem
PetrusPerson: negavit ita esse. Et ultra non fuit
interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate: 16.11.1498,
promictendo sibi misericordiam Ecclesie. Et hoc pro
[p. 424]Page breaktercia moniticioneCorrected: monitionesTerm: canonica, presentibus dompno
Johanne VuystonisPerson: cappellano vicario dicti loci
Dompni MartiniPlace: , Francisco JacaudPerson: castellano ipsius
loci, Johanne SovajatPerson: , Petro SilvestriPerson: gubernatoribusTerm:
ipsius loci, Girardo du ForPerson: , et pluribus aliis
testibus ad premissa vocatis et rogatis.

RepeticioTerm: dicti Petri
MenetreyPerson: .Centered

Anno quo supra et die sexdecima
mensis novembrisDate of origin: 16.11.1498, fuit dictus Petrus MenestreyPerson:
inquisitus coram prefato domino viceinquisitore
adductus modo quo supra, et per ipsum super
dicto crimine heresis interrogatus, ut supra, an vellet
aliquid confiteri. Qui negavit se esse talem,
videlicet hereticum, ut supra. Ulterius non fuit
interrogatus. Et hoc pro quarta monicione,
sibi de gracia speciali et superhabundanterCorrection overwritten, replaces: emtert facta,
eundem assignando ad dietimDate: 17.11.14981, presentibus quibus supra.

Alia repeticio cum sentencia
interloquutoriaTerm: .Centered

Anno quo supra et die vicesima prima
mensis novembrisDate of origin: 21.11.1498, fuit supradictus PetrusPerson:
inquisitus per prefatum dominum viceinquisitorem
interrogatus et admonitusTerm: de veritate dicenda
super dicto crimine heresis. Qui PetrusPerson: respondit
[p. 425]Page breakse nichil scire super dicto crimine. Et tunc,
hiis auditis, aparuit procurator sacre fideiTerm: contra
et adversus dictum PetrumPerson: inquisitum, producens
materias et processus coram prefato domino viceinquisitore,
petens dictum Petrum MenestreyPerson: torqueriiTerm: , donec
veritas ab ore eius eruatur. Tunc prefatus dominus
viceinquisitor dixit dicto Petro MenestreyPerson: an
vellet aliqua proponere contra fidei procuratorem.
Qui dixit quod non. Quo audito, actentis
probacionibus per ipsum procuratorem fidei,
dictus viceinquisitor tulit sentenciam interloquutoriam
in modum qui sequitur :

Christi nomine invocato, viso processu inquisicionali
contra et adversus Petrum deis Sauges alias MenestreyPerson:
hic presentem et nichil justi opponentem, visis perjuriis,
variacionibus et obstinacionibus in ipso perseverantibus,
munientes signo sancte crucis, dicentes :
« In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, amen », ut de
vultu Dei a quo omnis rectum procedit judicium
et oculi nostri viderunt equitatem, solum Deum pre oculis
habentes, justiciam procurantes, sacre fidei pro tribunali
sedentes, facta prius inquisicione potestati ordinarie,
per hanc sentenciam interlocutoriam quam de jurisperitorum
[consilio]Omission, restored by analogyu serimus in hiis scriptis ; pronunciamus, dicimus et
declaramus te, Petrum deis Sauges alias MenestreyPerson: ,
delatum presentem v questioni corporaliTerm:
subiciendum et torquendum fore, donec et quousque
ex tuo ore habeatur veritas, citra tamen
mortis periculum, sanguinem effusionem et membrorum
mutilacionem, de quo solemniter et expresse
protestamur.

[p. 426]Page break

Quaquidem sentencia interloquutoria lata,
dictus PetrusPerson: inquisitus fuit positus in
cordamTerm: et, deposito a corda, interrogatus
per dictum dominum viceinquisitorem super dicto crimine
heresis, ipse PetrusPerson: inquisitus nichil confiteri
voluit, sed fuit remissus ad diem crastinamDate: 22.11.1498,
presentibus venerabilibus religiosisCorrection overwritten, replaces: relisw fratribus
Ludovico VullieriiPerson: prioreTerm: conventus MonteronisOrganisation: ,
Johanne PanchautPerson: ordinis eiusdem conventus, nobili
Glaudio de LavigniacoPerson: castellanoTerm: de BerchieOrganisation: ,
Petro JacaudPerson: , Girardo dou ForPerson: , et Johanne
SovajatPerson: gubernatore Dompni MartiniOrganisation: , testibus
ad premissa vocatis et rogatis.

Alia repeticioCentered

Anno quo supra et die vicesima secunda
mensis novembrisDate of origin: 22.11.1498, fuit supradictus PetrusPerson: positus
ad cordam et nichil confiteri voluit. Sed fuit
remissus per prefatum dominum viceinquisitorem ad
horam vesperorumDuration: evening, presentibus venerabili dompno
Johanne VuystonisPerson: cappellano vicario Dompni MartiniPlace: ,
Francisco JacaudPerson: castellano dicti loci, Johanne SovajatPerson:
gubernatore, et Girardo du ForPerson: dicti loci Dompni MartiniPlace: ,
testibus ad premissa vocatis et rogatis.

Alia repeticio cum confessioneRight

[p. 427]Page break

Anno et die quibus supraDate of origin: 22.11.1498, hora
vesperorumDuration: evening, fuit per prefatum dominum viceinquisitorem
predictus Petrus MenestreyPerson: interrogatus de
veritate dicenda super dicto crimine heresis.
Qui dictusCorrection inline, replaces: dixitx PetrusPerson: confitetur esse
hereticus, prout inferius describitur.

Et dicit quod sunt viginti anni vel circaDate: 1479
quod Franciscus MarguetPerson: et ipse inquisitus die
una subtus ecclesiam Dompni MartiniPlace: juxta
Le CouruzPlace: Language change: French cognoverunt simul carnaliter
unum juventum seu veram equam. Deinde
dictus PetrusPerson: inquisitus venit cum dicto Francisco
MarguetPerson: ad domum ipsius FrancisciPerson: et ibidem
reperit demonem in speciem hominis vestiti nigro,
cuius nomen erat RobinetPerson: . Qui dictus demun
dixit eidem PetroPerson: : « Si velis michi credere et
facere ea que tibi dicam, faciam te divitem
et daboCorrection inline, replaces: daby tibi cotidie quinque solidosCurrency: 5 shillings ». z–Et ait illeAddition on the right margin"–z :
aa–negatio DeiMarginal note in the left margin–aa ab « Quid vis ut faciam ? ». « Opportet quod tu neges
Deum omnipotentem et virginem MariamPerson: ». Quiquidem
inquisitus ad vocem dicti demonis negavit
Deum creatorem suum, sed non virginem MariamPerson: .
Et illico dictus demun se mutavit in speciem unius
eque ; qui PetrusPerson: inquisitus obsculatus est eam
sub cauda in signum homagiiTerm: et eidem tradidit
et dedit corpus suum sed non animam, licet volebat
[p. 428]Page breakeam habere. Et tunc idem demunNotable spelling peciit
aliquid sibi dari de suo proprio corpore.
Quiquidem inquisitus ad interpellacionem
Francisci MarguetPerson: fuit contentus quod haberet ungulam
magnam pedis sinistri. Sed tamen non accepit
ungulam, sed momordit eum super pede, ut
apparet signum morsus. Et confitetur idem
inquisitus quod demun sibi tradidit quinque solidosCurrency: 5 shillings ;
qui illos posuit in bursa sua, sed paulo post
nichil reperit. Et quadam die martisDuration: Tuesday de seroDuration: evening,
de jussu dicti demonis, post dies octo, cum
dicto Francisco MarguetPerson: ivit ad sectam, videlicet subtus
castrum Dompni MartiniPlace: , in qua erat ignis
ac–sectaMarginal note in the left margin–ac perseiTerm: colloris. Et ibidem reperit plures
gentes comedentes panem, caseum et carnes, et
bibebant vinum. Et ipse cum ipsis ita fecit.
Et dixit quod magister ipsorum ibidem erat in
specie hominis.

Interrogatus quas carnes ibidem comedebant,
dixit quod inter ceteras comedebant carnes
humanasTerm: , scilicet puerorumTerm: , quorum sapor erat
dulcis. Et quod ipsi capiunt in cimisteriis dum
sunt sepulti ; et relinquunt ibidem caput propter
sanctum crisma, cum per eos in domibus eorum
sunt nequati, et apportant corpora dictorum
puerorum ad sectam, et ibidem comedunt ; tamen
ipse nullos interfecit nec apportavit, ut dicit.
Deinde comburunt ossa et faciunt pulveresTerm: cum
quibus faciunt mori gentes et bestias.

[p. 429]Page break

Interrogatus quid demun ipsis precipit in
synagoga, dixit quod faciant omnia mala
que facere poterunt. Et confitetur fecisse
crucem in terra cum digito et illam calcasse
pede sinistro. Item ulterius confitetur
ad vocem demonis, fuerunt quatuor anni
elapsi vel circaDate: 1494, in uno PascatheDate: floating holiday recepisse
sacrum corpus ChristiTerm: et illud reservasse et
portasse una ad martis post in secta
subtus castrum Dompni MartiniPlace: et posuisse
ae–portavit corpus
Christi ad sectamMarginal note in the left margin–ae in una patella quam apportavit dictus
MarguetPerson: , ad fricandum ; sed evanuit ab
oculis eorum. Item confitetur quod post
comestionem, homines habitant cum mulieribus
modo sodometicoTerm: . Et demun ipsis precipit
quod faciant mori animalia. Et qui majora mala
af facit, stipendia habet a demone majora.
Et ultra non fuit interrogatus, sed remissus
ad diem sequentemDate: 23.11.1498, presentibus Francisco JacaudPerson: castellano
Dompni MartiniOrganisation: , PetroPerson: eius filio, Johanne SovajatPerson:
gubernatore ipsius loci, testibus ad premissa
vocatis et rogatis.

Alia repeticioCentered

Anno predicto et die vicesima tercia mensis
novembrisDate of origin: 23.11.1498, fuit interrogatus [Petrus MenestreyPerson: inquisitus]Omission, restored by analogyag per supradictum
dominum viceinquisitorem quomodo heretici
[p. 430]Page breakvocant virginem MariamPerson: ; dixit quod vocant eam
RossazPerson: Language change: French.

Interrogatus cur non confessus est in primis
monicionibus, dixit quod non potuit, quia
demun eum tenebat ut non confiteretur, et
in carcere sibi dicebat quod non crederet dicto
inquisitori, quia ipsum defraudaret ; sed
incontinenti quod ipse inquisitus bibit aquam
foncium, demun in eo nullam potestatem habuit, et
illico confessus est.

Interrogatus quo[modo]Omission, restored by analogyah ibat ad sectam, dixit quod
demun sibi tradidit unum parvum baculumTerm: et
unguentumTerm: in uno holobaustroTerm: ex quo ungebat
baculum ; quo uncto, ascendebat super dicto
baculo, dicendo : « Vaz, de par le dyableTerm: , vaz !Language change: French ».
Et immediate erat illuc. Et ibat libenter
diebus martisDuration: Tuesday.

Interrogatus in quibus sectis fuit, dixit quod
in tribus, scilicet subtus castrum Dompni MartiniPlace: ,
ai–secteMarginal note in the left margin–ai in furno de MonthobynPlace: , et in siturnoCorrection overwritten, replaces: soturnoaj Francisci
MarguetPerson: .

Interrogatus de suis complicibus, dixit vidisse
in sectis et realiter cognovisse sepisper hos,
videlicet Johannem RicharPerson: , GuilliemetamPerson: eius uxorem,
ak–ComplicesMarginal note in the left margin–ak JohannemPerson: eorundem conjugum filium, Pernetum JacaudPerson: ,
Franciscum MarguetPerson: , YsabellamPerson: de PeresPlace: dictam JolyaPerson: ,
MargaritamPerson: uxorem Johannis DiserensPerson: de PeresPlace: ,
Francesiam JacodPerson: de SugniensPlace: , Girardum de
[p. 431]Page breakdeCorrected: al MadalenaPerson: de Pullie PictetPlace: et eius matremPerson: ,
Glaudium Adnar luz MagnymLanguage change: FrenchPerson: de BoctentPlace: , Nycodum
CarrazPerson: de RueryPlace: , Jaquemetum MermyouzPerson: de
BerchiePlace: et Petrum GleyPerson: de Villar luz TerreuxPlace: Language change: French, necnon
uxorem Petri Mandi Richar alias CoquozLanguage change: FrenchPerson: vocatam laz
CoquessazPerson: Language change: French, et quandam JohannetamPerson: de ultra lacum2 habitatorem,
cum dompno Johanne GirodiPerson: capellanoTerm: qui alias morabatur
apud EchallentPlace: sunt circa duo anniDate: 1496, et Johannem PilletPerson:
de Sancto CyriacoPlace: , comedentes, bibentes, et facientes
omnes actus quos soliti sunt facere in dicta secta.

Interrogatus a quo tempore non fuit in secta,
dixit quod a festo Beati MichaelisPerson: vel circaDate: 29.9.1498 (feast day),
scilicet subtus castrum Dompni MartiniPlace: ; et ibidem
vidit omnes supradictos, preterCorrection inline, replaces: predam dictum Nycodum
CarrazPerson: de RueryPlace: , quem non vidit a tempore
quo recessit. Et ulterius non fuit interrogatus,
sed remissus ad horam vesperorumDuration: evening, presentibus quibus
supra et dompno Johanne VuystonisPerson: cappellano vicario
dicti loci, testibus ad premissa vocatis et rogatis.

Alia repeticioCentered

Anno et die predictisDate of origin: 23.11.1498, hora vesperorumDuration: evening,
fuit per prefatum dominum viceinquisitorem prefatus
Petrus MenestreyPerson: interrogatus si unquam in
confessione sacramentali fuerit confessus dictum
crimen heresis. Dixit quod non.

[p. 432]Page break

Interrogatus super maleficiisTerm: , dixit quod demun
sibi tradidit unum halobaustrumTerm: repletum
pulveribus ad nocendum hominibus et animalibus ;
ex quibus maxime mori fecit unum bovemTerm: Petro
DaugozPerson: de Pullie luz GrantPlace: , est annusDate: 1497, et unum
alium Johanni MartiniPerson: ipsius loci, sunt circa
septem mensesDate: April 1498, ac unum alium Francisco JacaudPerson: de
ChardonayPlace: ; que sibi custodiebat Petrus Menetrey
juniorPerson: , eiusdem inquisiti nepos, ob despectum quod
noluerat sibi tradere.

Item confitetur dedisse ex illis pulveribus ad bibendum
die festi Nativitatis Domini proxime lapsiDate: 25.12.1497 de sero domi
an–homicidiumMarginal note in the left margin–an Panchaut Stephaneto LaciantPerson: ; qui immediate
perdidit loquelam et vixit sine loquendo usque
in festo ao–Omnium sanctorumOrganisation: Correction inline, replaces: beati JohannisPerson: –ao proxime
lapsoDate: 1.11.1498 ; deinde ab humanis decessit.

Item confitetur dedisse ad bibendum AnthoniePerson:
uxori quondam Jaqueti CarrazPerson: de Pullie PictetPlace: ,
ap–homicidiumMarginal note in the left margin–ap sunt novem anni vel circaDate: 1489, et languivit certo tempore,
deinde mortua fuit, eo quod quodam semel ipse
et Franciscus MarguetPerson: transierunt per locum ipsum
de Pullie PictetPlace: et ipsa noluit eis dare bibere.
Et quadam alia vice qua reversi sunt, ipsa dedit
eis, et tunc ipse dedit sibi ad bibendum, ex quo
ipsa mortua est, ut supra.

Item confitetur quod sunt octo anni vel circaDate: 1490,
in domo de PanchautPerson: de Pullie luz GrantPlace: ,
aq–homicidiumMarginal note in the left margin–aq dedisse ex illis pulveribus ar–ad bibendoCorrected: ad bibendum–ar Petro
RozPerson: ipsius loci, ex quo mortuus fuit, ideo
quod habueratCorrection inline, replaces: huas debatum de quadam decima.

[p. 433]Page break

Item confitetur voluisse ponere ad sectam
hereticorum vi et violencia quadam nocteDuration: night,
tenendo per brachium, MermetamPerson: uxorem Johannis
LaciantPerson: quodam semel. Sed ipsa noluit,
sed ab eodem evasit. Ulterius non fuit
interrogatus, sed remissus ad diem sequentemDate: 24.11.1498,
presentibus quibus supra.

Alia repeticio dicti
Petri Menestrey alias
de SaugesPerson: , cum conclusione
dicti processus.Centered

Anno quo supra et die vicesima
quarta dicti mensis novembrisDate of origin: 24.11.1498, supradictus
supradictusCorrected: at Petrus des Sauges alias MenestreyPerson:
inquisitus fuit per prefatum dominum viceinquisitorem
iterum interrogatus super maleficiis per eum
perpetratis et complicibus suis. Qui dixit et
respondit alia nescire preterquam illa que superius
dixit et confessus est.

Preterquam de complicibus suis, dixit et confessus est
vidisse et realiter cognovissse in sectis supradictis
au–complicesMarginal note in the left margin–au supradictos omnes, necnon JohannemPerson: filium dicti Francisci
MarguetPerson: et eiusdem JohannisPerson: uxoremPerson: , agentes et av
honorem ac reverenciam demoni facientes, prout
supra dictum est. Aliud dixit se nescire ;
[p. 434]Page breaksed juravit in manibus prefati domini
viceinquisitoris super sanctis Dei euvangeliis
omnia superius per eum confessata fore
vera, et eadem vult manutenere coram omnibus.
Tunc prefatus dominus viceinquisitor
dixit prefato inquisito an vellet concludere
processum et conclusionem imponere. Quiquidem
Petrus MenestreyPerson: inquisitus rogavitCorrection inline, replaces: dix[it]aw
eundem dominum viceinquisitorem ut concluderet et
finem imponeret dicto eius processui,
submictendo se de non in contrarium
veniendo, renunciando juribus, etc.Abbreviation Illico comparuit
venerandus procurator sacre fidei coram eodem
domino viceinquisitore, petens concludi
dictum processum et conclusionem fieri. Et
tunc prefatus dominus viceinquisitor conclusit
ax–conclusio processusMarginal note in the left margin–ax ipsum processum et finem imposuit, presentibus
venerabilibus religiosis et fratribus dominis Ludovico VullieriiPerson:
priore et GuichardoPerson: ordinis CisterciensisOrganisation: et conventus
MonteronisPlace: , necnonCorrection inline, replaces: necnonay Francisco JacaudPerson: castellano
Dompni MartiniOrganisation: , Petro JacaudPerson: eius fratre, Girardo
du ForPerson: , Johanne SovajatPerson: gubernatore, et pluribus
aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

De dicti domini viceinquisitoris precepto

[Signature:] asAndreas ThovaciiPerson: Notarial sign

[p. 435]Page break

[p. 436]Page break

[p. 437]Page break

[p. 438]Page break

Processus Petri des Sauges
alias MenestreyPerson: super heresis
crimine etc.Abbreviation

Dompni MartiniPlace: 3

Notes

Gap in the original (2 words).↩
Deletion by strikethrough: inquitore.↩
Corrected: deputato.↩
Deletion by strikethrough: ap.↩
Addition interlinear.↩
Addition on the left margin in a hand of the 20th century: X.↩
Deletion by strikethrough: de.↩
Deletion by strikethrough: coram aliquo inquisitore.↩
Addition on the left margin in a hand of the 20th century: X.↩
Correction inline, replaces: Glaud[io].↩
Correction inline, replaces: sp[ectus].↩
Correction inline, replaces: faciunt.↩
Correction inline, replaces: quia.↩
Deletion by strikethrough: quod non.↩
Correction inline, replaces: sp.↩
Deletion by strikethrough: ubi.↩
Correction above the line, replaces: ipsimet.↩
Correction inline, replaces: Eccles.↩
Corrected: monitione.↩
Correction overwritten, replaces: emter.↩
Omission, restored by analogy.↩
Deletion by strikethrough: questionari.↩
Correction overwritten, replaces: relis.↩
Correction inline, replaces: dixit.↩
Correction inline, replaces: dab.↩
Addition on the right margin".↩
Marginal note in the left margin.↩
Deletion by strikethrough: ad illa.↩
Marginal note in the left margin.↩
Deletion by strikethrough: po[st].↩
Marginal note in the left margin.↩
Deletion by strikethrough: mala.↩
Omission, restored by analogy.↩
Omission, restored by analogy.↩
Marginal note in the left margin.↩
Correction overwritten, replaces: soturno.↩
Marginal note in the left margin.↩
Corrected: .↩
Correction inline, replaces: pred.↩
Marginal note in the left margin.↩
Correction inline, replaces: beati JohannisPerson: .↩
Marginal note in the left margin.↩
Marginal note in the left margin.↩
Corrected: ad bibendum.↩
Correction inline, replaces: hu.↩
Corrected: .↩
Marginal note in the left margin.↩
Deletion by strikethrough: facientes.↩
Correction inline, replaces: dix[it].↩
Marginal note in the left margin.↩
Correction inline, replaces: necnon.↩

Le procès reprend le 21 novembreDate: 21.11.1498 et non le 17.↩
Rive sud du LémanPlace: .↩
Ecrit à l’envers, au dos du cahier.↩

Procès de sorcellerie intenté contre Pierre des Sauges alias Menetrey, de Dommartin

1498 November 13 – 24. Château de Dommartin

Regest

Metadata

Édition

Littérature

Comments

Edition Text

1498Date: 1498Left Processus Petri de Sauges alias MenetreyPerson: de Pullie luz GrantPlace: .Right

Processus Petri deis Sauges alias MenestreyPerson: de Pullie luz GrantPlace: .Right

Prima monitioTerm: canonica eidem PetroPerson: in forma juris facta.Right

Secunda monitioTerm: .Centered

Tercia monicioTerm: canonica.Right

RepeticioTerm: dicti Petri MenetreyPerson: .Centered

Alia repeticio cum sentencia interloquutoriaTerm: .Centered

Alia repeticioCentered

Alia repeticio cum confessioneRight

Alia repeticioCentered

Alia repeticioCentered

Alia repeticio dicti Petri Menestrey alias de SaugesPerson: , cum conclusione dicti processus.Centered

Processus Petri des Sauges alias MenestreyPerson: super heresis crimine etc.Abbreviation

Notes

Action

1498Date: 1498Left
Processus Petri de Sauges
alias MenetreyPerson: de Pullie
luz GrantPlace: .Right

Processus Petri deis Sauges
alias MenestreyPerson: de Pullie luz
GrantPlace: .Right

Prima monitioTerm: canonica eidem
PetroPerson: in forma juris facta.Right

RepeticioTerm: dicti Petri
MenetreyPerson: .Centered

Alia repeticio cum sentencia
interloquutoriaTerm: .Centered

Alia repeticio dicti
Petri Menestrey alias
de SaugesPerson: , cum conclusione
dicti processus.Centered

Processus Petri des Sauges
alias MenestreyPerson: super heresis
crimine etc.Abbreviation