check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 23-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 23-1

License: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Marguerite Diserens, de Peyres

1498 November 6 – 16. [Château de Dommartin]

Marguerite Diserens, de Peyres, détenue au château de Dommartin, comparait le 6 novembre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud. Le lendemain, suite à la deuxième monition, Marguerite reconnait avoir été soupçonnée de crime d’hérésie parmi ses voisins et elle admet être la fille d’une femme brûlée comme sorcière à La Sarraz. Le 8 novembre, après la troisième monition, elle avoue avoir fréquenté des hérétiques et reconnait avoir été dénoncée par François Marguet et Isabelle Perat dans leur procès. Ensuite, confrontée, en face à face, à ses accusateurs, elle nie être hérétique. Après un délai de cinq jours, le 13 novembre, Marguerite passe aux aveux et dénonce une femme. Les trois jours suivants, elle poursuit ses aveux et dénonce onze personnes (9 hommes et 2 femmes), y compris les inculpés François Marguet, Isabelle Perat et Pierre Menetrey. Le 16 novembre, après la dernière ratification, le procès est clos. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons que Marguerite a finalement été condamnée au bûcher par le Chapitre de Lausanne, seigneur temporel de Dommartin.

Les procès de François Marguet (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 365–396), Isabelle Perat (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414), Marguerite Diserens (SDS VD D 1 23-1 : ACV, Ac 29, p. 349–364) et Pierre des Sauges alias Menetrey (SDS VD D 1 24-1 : ACV, Ac 29, p. 415–438) ont tous été intentés en 1498 au château de Dommartin et présidés par le vice-inquisiteur François Fossaud. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, après la première vague soixante ans auparavant.

Le procès de Marguerite Diserens occupe les pages 349 à 364 du registre Ac 29 ; les pages 350 et 363 à 364 ont été laissées en blanc. Les actes sont rédigés par le notaire André Thovacin et authentifiés à l’aide de son signet, tout comme les trois autres procès du dossier « Dommartin 1498 ». Il est aussi l’auteur des titres et des notes marginales ajoutées tout au long des procès. La page de garde du cahier (p.  349) contient aussi une annotation de type comptable d’une main inconnue. 

Edition Text

Processus MargaritePerson: uxoris Johannis DiserenPerson: de PeyresPlace: Dompni MartiniPlace: 1498Date of origin: 1.1.1498 – 31.12.1498Right

[p. 350]Page break|Page break [p. 351]Page break

Processus MargaritePerson: uxoris Johannis DiserenPerson: de PeresPlace: , parrochie Dompni MartiniPlace: , filie quondam Rodulphi MillietPerson: de ChivilliePlace: prope SarratamPlace: .Right

6 novembre 1498

Anno Domini millesimo quatercentesimo nonagesimo octavo et die sexta mensis novembrisDate of origin: 6.11.1498, MargaretaPerson: uxor Johannis DiserensPerson: de PeyresPlace: , parrochie Dompni MartiniPlace: , pro crimine heresisTerm: in dicto castro fuit detenta ; et a coram venerabili fratre Francisco FossaudiPerson: ordinis Predicatorum conventus LausannensisOrganisation: , viceinquisitoreTerm: generali in civitatibus et diocesibus GebennensiPlace: et SedunensiPlace: auctoritate apostolica specialiter deputatusCorrected from: deputatob, fuit adducta dicta MargaritaPerson: , omni vinculo carceris soluta, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogata et adjurata super sanctis Dei euvangeliis de veritate dicenda, presentando eidem misericordiam Ecclesie, casu quo velleCorrected from: velletc confiteri veritatem super crimine heresis, de quo detinebatur.

Et primo fuit interrogata si sciat causam sue detencionis. Que respondit quod pro fide detinebatur, prout sibi dixerunt illi qui ipsam ceperunt. Sed tamen negat esse talis.

Interrogata qui capiuntur pro fide, dixit quod hereticiTerm: .

Interrogata si credat esse hereticosTerm: , respondit quod non credit.

[p. 352]Page break

Interrogata si credat esse Deum creatorem celi et terre, confitetur.

Interrogata si credat esse demonesTerm: , credit.

Interrogata si credat quod demunTerm: loquatur hominibus, non credit.

Interrogata quem magistrum accipiunt heretici, dixit quod nescit.
Et ultra non fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentem. Et hoc pro prima monicioneTerm: canonica, presentibus venerabili domino Larencio CurvillionisPerson: canonicoTerm: LausannensiOrganisation: et cellerarioTerm: venerabilis capituli LausannensisOrganisation: , dompno Johanne VuystonisPerson: vicarioTerm: dicti loci Dompni MartiniOrganisation: , Francisco JacaudPerson: , Johanne SovajatPerson: gubernatoreTerm: ipsius loci, et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

7 novembre 1498

Secunda monicioTerm: Right

Anno predicto et die septima mensis novembrisDate of origin: 7.11.1498, dicta MargaretaPerson: fuit ad locum auditorii coram prefato domino viceinquisitore d adducta, omni vinculo carceris soluta, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogata quem magistrum heretici accipiunt e in dominum, dixit quod laz MalamechancyTerm: Language change: French, videlicet demonem.

Interrogata que opera faciunt heretici, dixit quod omnia mala que facere possunt.

[p. 353]Page break

Interrogata que mala, dixit quod faciunt grelamTerm: et tempestatemTerm: et boreasTerm: agitare ; et demun est cum ipsis, ut ita dici audivit.

Interrogata qualiter etcAbbreviation., dixit quod faciunt in aqua, videlicet in aliquo fonte, verberando, et quod demun est cum ipsis, ut ita dicitur.

Interrogata que alia opera faciunt heretici, dixit quod ad preceptum demonis faciunt mori homines et bestias, ex audire dici.

Interrogata quomodo faciunt mori, dixit quod nescit, nisi cum quibusdam pulveribusTerm: , ut dici audivit.

Interrogata ubi sit congregacio hereticorum ad talia fiendum, dixit quod vadunt ad sectamTerm: et quod ibidem est demun, qui talia ipsis precipit, ut dici audivit.

Interrogata qua hora heretici vadunt ad sectam, dixit nescire, preter quod vadunt de nocteDuration: night, ut dici audivit. Et quod ibidem est ignis, sed nescit cuius colloris.

Interrogata si in tota parrochia Dompni MartiniPlace: aliquos habeat malivolos f, dixit quod nescit.

Interrogata si unquam habuerit debatum cum aliquo de dicta parrochia, vel si alicui dederit minas propter quas aliquod malum sibi evenerit, dixit quod non.

[p. 354]Page break

Interrogata si sciverit se habere nomen heretice pravitatis, dixit quod sic, videlicet quod vir suus Johannes DiserensPerson: , primo anno sue disponsacionis, dixit ipsi inquisite uxoriPerson: sue quod dictus Johannes VuystonisPerson: , vicarius Dompni MartiniOrganisation: , sibi dixit quod acceperat unam hereticam, ut dicebatur.

Interrogata nomen eius parentum, dixit quod traxit progeniem a villagio de ChivillePlace: , parrochie de CuarnensPlace: prope SarratamPlace: . Pater eius vocabatur Rodulphus MillietPerson: , mater vero, ut dici audivit, plexam et combustam fuisse pro crimine heresis SarratePlace: .

Interrogata si unquam fuerit sibi improperatum crimen heresisTerm: , dixit quod sic, a PetroPerson: eius filiastro, filio secundi viri Petri AmboneyPerson: de Malaz PalluzPlace: Language change: French, parrochie d’AcentPlace: . Qui eandem vocavit hereticam propter quoddam debatum quod habuerunt insimul, est annus cum dymidioDate: 1497.

Item quod tempore messium hoc annoDate: 1498 uxorPerson: PetriPerson: , filii Johannis DiserensPerson: viri sui, propter quoddam debatum quod habuerunt insimul, sibi improperavit et dixit quod erat heretica.

[p. 355]Page break

Interrogata si unquam fecerit diligenciam se purgandi de tali injuria sibi lata, dixit quod non.
Et ulterius non fuit interrogata, seCorrected from: sedg remissa ad diem sequentemDate: 8.11.1498. Et hoc pro secunda monicione canonica, presentibus quibus supra.

8 novembre 1498

Tercia monicioTerm: Centered

Anno quo supra, die octava mensis novembrisDate of origin: 8.11.1498, fuit predicta MargueretaPerson: coram prefato domino viceinquisitore adducta modo quo supra et per ipsum interrogata super ipsumCorrected from: ipsoh crimine heresis, de veritate dicenda. Que dixit nichil scire, preter quod dum vir suus secundus supranominatus migrabat ab hoc seculo, eidem inquisite rogitavit ut amore liberorum, quos eidem dimictebat, quod ultra non disponsaretur. Quod et promisit dicta MargaretaPerson: , dicendo quod ipsa tradebat corpus et animam demoni si in contrarium faceret. Sed male advisa disponsavit alium virum quem nunc habet.

Interrogata si unquam demun fuerit sibi loquutus, dixit quod non, ipsa sciente.

Interrogata si sciat quod fuerint facte informaciones in dicta parrochia contra hereticos a pauco tempore citra, [p. 356]Page breakdixit quod sic, per dominos capituli LausannensisOrganisation: , in quibus nonnulli deposuerunt contra ipsam eandem hereticam, ut sibi retulit Nycodus MagamPerson: , sunt circa duo mensesDate: September 1498.

Item confitetur quod vir suus a tempore predicto eidem inquisite dixit quod recederet si esset talis vel confiteretur. Sed noluit fugere, dicendo quod non erat talis.

Interrogata si unquam frequentaverit societatemTerm: diffamatorum de crimine heresis, dixit quod sic ; et fuit sepe cum Guillermo FabriPerson: , Petro PerrodPerson: et Anthonio BarberPerson: de EchallenPlace: , in domibus eorum, bibendo et comedendo, et alibi cum eis conversando. Quiquidem post fuerunt plexi in dicto loco.

Item confitetur fuisse sepe ad domum Johannis RichardPerson: de PossentPlace: et cum eo eius uxorePerson: , necnon Ysabella PeratPerson: pluribus vicibus conversata fuisse, et ipsi parterCorrected from: pariteri cum ea in domo dicto sui viri, sicut vicini faciunt.

Interrogata si sciverit aliquos fore detentos ad causam dicti criminis apudCorrection inline, replaces: adj CosonayPlace: isto annoDate: 1498, dixit quod sic : luz bel HolozPerson: Language change: French et PeronetamPerson: uxorem Johannis RoliouPerson: medicam.

Interrogata si unquam fuerit sequuta eorum societatem, dixit quod sic, videlicet societatem dicte PeronetePerson: , [p. 357]Page breaket quod de Quadragesima proxime lapsa fuit ad domum ipsius PeronetePerson: , ut eandem sanaret de quadam infirmitatem quam paciebatur in mamilla, quamvis eadem PeronetaPerson: esset diffamataTerm: de eodem crimine.

Interrogata si cognoscat Franciscum MarguetPerson: et Ysabellam PeratPerson: et si cum eisdem frequentaverit, faciendo opera mala, dixit quod eosdem cognoscit ; sed negat aliqua mala opera cum ipsis fecisse. Quiquidem dictam in eorum processibus inculpaverunt.

Interrogata si unquam fuerit fa[cit]Corrected from: k aliquibus sortillegiisTerm: , dixit quod non.

Unde dicta MargaritaPerson: fuit convicta de dicto crimine per dictum Franciscum MarguetPerson: et Ysabellam PeratPerson: de PeresPlace: , qui in faciem ipsius dixerunt eandem esse hereticam et esse de societate eorundem, et fuisse in synagogaTerm: cum ipsis, eandem deprecando ut amore Dei vellet confiteri reatum suum, presentando misericordiam Dei et Ecclesie, prout ipsi fecerunt. Quequidem MargaritaPerson: negavit ita esse.
Et ulterius non fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemDate: 9.11.14981, promictendo sibi misericordiam Ecclesie, etcAbbreviation. Et hoc pro tercia monicione canonica, presentibus quibus supra.

13 novembre 1498

ConfessioCentered

Anno predicto et die tresdecima mensis novembrisDate of origin: 13.11.1498, predicta MargaritaPerson: coram predicto domino viceinquisitore fuit adducta modo quo supra. Et confitetur quod fuit annus cum dimidio, in festo EukaristieTerm: Domini proxime lapsoDate: 1498 (floating holiday) quod ipsa existente in quadam tristicia magna, eo quod paupertas magna [p. 358]Page breakvigebat in domo sui viri nec habebant unde vivere ; ipsa existente in quadam eorum ochia sita retro domum dicti sui viri de PeresPlace: , demun in specie hominis vestiti nigro, cuius nomen erat BrunetPerson: 2, eidem inquisite dixit : « MargaritaPerson: tu es in magna mellenconiaTerm:  ; sed si velis michi credere et facere ea que l tibi dicam, faciam tibi multa bona, et panis non defficiet tibi in dicta domo ». Ad illa : « Quid vis ut faciam? ». Tunc demun dixit : « Oportet quod tu neges Deum et Trinitatem ac virginem MariamPerson:  ». Et predicta m–negacio DeiMarginal note in the left margin–m MarguaritaPerson: , hec audiens, negavit Deum et totam Trinitatem, excepta virgine MariaPerson: . Et illico, dictus demun se mutavit in speciem catiTerm: grisei colloris. Que obsculata est eum sub cauda. Et cum dentibus ipsam momordit in brachio destro, ut apparent vestigia in dicto brachio. Et eidem dedit corpus et animam. Hoc facto, dictus demun eidem inquisite precepit ut illa nocte iret ad n–sectaMarginal note in the left margin–n sectam sub castro Dompni MartiniPlace: . Quod et fecit. Et ibidem erat ignis persey colloris, et multi homines et mulieres comedentesCorrection inline, replaces: cuo et bibentes, scilicet carnes mutonales et humanas cuius sapor erat dulcis. Interrogata ubi capiebantur dicte carnes humaneTerm: , dixit quod uxorPerson: Johannis RichardiPerson: , fuit annus tempore falcacionisDate: 1497, intravit domum Petri LanderonPerson: de Chappellaz VoudanazPlace: Language change: French de nocteDuration: night, et ibidem interfecitTerm: quandam parvam filiam etatis decem ebdomadarum vel circaAge: 10 weeks . Deinde apportavit ad dictam sectam, et eandem cosseruntTerm: , videlicet rutyzTerm: Language change: French, deinde comederunt.
Interrogata quomodo scit ita esse, dixCorrected from: dixitp quod audivit a predicta GuillemetaPerson: uxore Johannis RichardPerson: .

[p. 359]Page break

Interrogata quid faciunt de ossibus puerorum quando comederunt carnes, dixit quod comburunt ; dieindeCorrected from: deindeq ex hiis faciunt pulveres, ex quibus faciunt mori gentes et bestias.
Et ultra non fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemDate: 14.11.1498, presentibus venerabilibus et circumspectis viris domino Laurencio CurvillionisPerson: cellerario, Stephano SibillionisPerson: et Glaudio de StaviacoPerson: canonicisTerm: ecclesie LausannensisOrganisation: , dompno Johanne VuystonisPerson: cappellanoTerm: vicario Dompni MartiniOrganisation: , Francisco JacautPerson: castellanoTerm: dicti loci, Johanne SovajatPerson: gubernatoreCorrection inline, replaces: gubertor dicti loci, et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

14 novembre 1498

Alia repeticioTerm: Centered

Anno ut supra eCorrected from: ets die quartadecima mensis novembrisDate of origin: 14.11.1498, fuit dicta MargaretaPerson: interrogata per dictum dominum viceinquisitorem quid ultra predicta fecerunt in dicta secta. Dixit et confessa fuit quod demun ibidem erat in specie hominis cum ipsis hereticis ; et ipsis precipiebat quod facerent omnia mala que facere possent. Et quod ibidem homines cum mulieribus habitabant modo sodomiticoTerm:  ; et ipsamet habitavit cum Francisco MarguetPerson: simili modo.

Interrogata qua die ibat ad sectam, dixit quod die jovisDuration: Thursday. Et dixit quod vocant beatam virginem MariamPerson: laz RossazLanguage change: French.

Interrogata si ibat pedester ad dictam sectam, dixit quod non ; sed demun sibi tradidit unum baculumTerm: et unum aulobostrumTerm: repletum unguentoTerm: , cum quo ungebat dictum baculum ; et ascendebat desuper cum volebat, dicendo : « Vade, ex parte diaboliTerm: , vade ! ». Quo facto, inmediate erat illuc.

Interrogata de suis complicibus, dixit vidisse et realiter t–complicesMarginal note in the left margin–t cognovisse in dicta secta Franciscum MarguetPerson: , YsabellamPerson: relictam Johannis PeratPerson: de PeresPlace: , Peronetum JacautPerson: , Francesiam JacautPerson: de SugniensPlace: , GuillemetamPerson: uxorem Johannis [p. 360]Page breakRichardPerson: , JohannemPerson: eius filium, Girardum MadalenaPerson: de Pullie PictetPlace: , Glaudium Adnar le MagnynLanguage change: FrenchPerson: de BoctentPlace: , et Petrum MenetreyPerson: de Pullie luz GrantLanguage change: FrenchPlace: , Johannem Richard senioremPerson: patrem dicti JohannisPerson: de PossentPlace: , et Petrum GleyPerson: de Villario lu TerreuxLanguage change: FrenchPlace: , agentes et facientes actus quos soliti fuerunt facere in dicta secta.

Interrogata a quo tempore non fuit in secta, dixit [quod]Omission, restored by analogyu sunt bene circa duo aut tres mensesDate: September 1498, videlicet a tempore quod vox et fama extitit contra eosdem.

Interrogata si in confessione sacramentali confessa fuerit unquam dictum crimen heresis, dixit quod non, quia non audebat propter demonem magistrum suum, a quo sepe fuit verberata.
Et ultra non fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemDate: 15.11.1498, presentibus quibus supra et pluribus aliis.

15 novembre 1498

Alia repeticioRight

Anno ut supra et die quindecima mensis novembrisDate of origin: 15.11.1498, predicta MargaretaPerson: per prefatum dominum viceinquisitorem fuit interrogata quid demun ipsis dat ad nocendum hominibus et bestiis. Dixit quod sibi tradidit unum aulobostrumTerm: repletum pulveribus. Sed numquam dedit nec nocuit alicui, ut dixit. Et confitetur fecisse crucem in terra ad instigacionem magistri sui, digito ; deinde expuit et calcavit desuper pede sinistro.

Item confitetur quod demun ipsis precipit, quando capiunt aquam benedictam, quod non prohiciant contra eorum faciem sed prohiciant retro ipsos per supra caput. Et quod, quando recipiunt corpus ChristiTerm: , quod reservant in ore ; deinde apportant ad synagogamTerm: . Et quod hoc anno in PascateTerm: Date: 1498 (floating holiday), dicta MargaritaPerson: vidit portasse lune sequente PascheTerm: Duration: Monday sacrum corpus Christi GuillemetePerson: uxori Johannis RichardPerson: ad predictam [p. 361]Page breaksectam, et posuerunt in patella ad fricandum ; sed exivit a patella et evanuit ab oculis ipsorum. Et confitetur quod ille qui maiora facit mala, est maior in secta et maiorem percipit mercedem a dyaboloTerm: tam argentem quam alias.

Interrogata de suis complicibus, dixit realiter vidisse et cognovisse in dicta secta supradictos et prenominatos, agentes et facientes actus supradictos.
Nec ulterius dixit nec eciam fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemDate: 16.11.1498, presentibus dompno Johanne VuystonisPerson: vicario dicti loci, Francisco JacautPerson: , Johanne SovajatPerson: et Petro SilvestriPerson: gubernatoribus ipsius loci, ac pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

16 novembre 1498

Alia repeticio cum conclusione processus dicte MargaritePerson: inquisiteRight

Anno quo supra et die sexdecima predicti novembrisDate of origin: 16.11.1498, dicta MargueretaPerson: fuit per prefatum dominum viceinquisitorem interimCorrected from: iterumv interrogata super maleficiisTerm: per eam ad causam dicti criminis heresis perpetratis. Que dixit et respondit alia nescire preter illa que superius dixit et confessa est. Excepto confitetur habuisse societatem magistri sui dicti BrunetPerson: in specie w hominis in dicta septaNotable spelling trina vice interpellatis vicibus. Et quod quando quoiverat cum eo, infirmabatur per tres aut per quatuor dies postDuration: 3 days ; et habebat membrum frigidum. Aliud nescit.

Interrogata iterum de suis complicibus, dixit vidisse x–complicesMarginal note in the left margin–x et realiter cognovisse in sectis supradictis sepe supradictos Franciscum MarguetPerson: , YsabellamPerson: de PeresPlace: dictam JolyazPerson: Language change: French, Pernetum JacautPerson: , Johannem RichardPerson: , GuillemetamPerson: eius uxorem, JohannemPerson: eorundem conjugum filium, Francesiam Avvy dictam JacaudPerson: de SugniensPlace: , Girardum de laz MadaleynazLanguage change: FrenchPerson: de Pullie PictetPlace: , Petrum MenetreyPerson: 3 de Pullie luz GrantLanguage change: FrenchPlace: , et quendam senem vocatum PilletPerson: de Sancto CiriacoPlace: 4 vestitum quadam veste rossetazLanguage change: French, agentes et facientes in dicta secta honoremque reverenciam demoni, [p. 362]Page breaket alia facientes que heretici ibidem soliti sunt facere, ut supra dictum est.
Et aliud dixit se nescire ; sed juravit in manibus prefati domini viceinquisitoris super sanctis Dei euvangeliis omnia per ipsam superius confessata fore vera, et ea vult manutenere coram omnibus.
Tunc prefatus dominus viceinquisitor dixit prefate confitenti an vellet conclusionem fieri super dicto suo processu et finem in eo imponere. Quequidem MargaritaPerson: prefatum dominum viceinquisitorem rogavit ut concluderet et finem imponeret dicto eius processui, submictendo se in contrarium non venire, renunciando juribus, etcAbbreviation. Illico comparuit venerandus procuratoCorrected from: procuratory sacre fideiTerm: coram dicto domino viceinquisitore, petens concludi dictum processum et conclusionem fieri. Et z–conclusio processusMarginal note in the left margin–z tunc prefatus dominus viceinquisitor conclusit et finem imposuit, etcAbbreviation., presentibus honesto viro Johanne MonetiPerson: clericoTerm: , Francisco JacaudPerson: castellano dicti loci Dompni MartiniOrganisation: , PetroPerson: eius filio, Petro JacaudPerson: fratre dicti FrancisciPerson: , et Girardo dou ForPerson: , ac pluribus aliis dicti loci Dompni MartiniPlace: testibus ad premissa vocatis et rogatis.

De dicti domini viceinquisitoris precepto

[Signature:] AndreasIn the original: as ThovaciiPerson:
Notarial sign

[p. 363]Page break

[p. 364]Page break

Notes

  1. Deletion by strikethrough: cor[am].↩
  2. Corrected from: deputato.↩
  3. Corrected from: vellet.↩
  4. Deletion by strikethrough: ad[ucta].↩
  5. Deletion by strikethrough: d.↩
  6. Deletion by strikethrough: al.↩
  7. Corrected from: sed.↩
  8. Corrected from: ipso.↩
  9. Corrected from: pariter.↩
  10. Correction inline, replaces: ad.↩
  11. Corrected from: .↩
  12. Deletion by strikethrough: d.↩
  13. Marginal note in the left margin.↩
  14. Marginal note in the left margin.↩
  15. Correction inline, replaces: cu.↩
  16. Corrected from: dixit.↩
  17. Corrected from: deinde.↩
  18. Correction inline, replaces: guberto.↩
  19. Corrected from: et.↩
  20. Marginal note in the left margin.↩
  21. Omission, restored by analogy.↩
  22. Corrected from: iterum.↩
  23. Deletion by strikethrough: his.↩
  24. Marginal note in the left margin.↩
  25. Corrected from: procurator.↩
  26. Marginal note in the left margin.↩
  1. Le procès reprend le 13 novembreDate: 13.11.1498 et non le 9.↩
  2. Le même nom de démon est évoqué par Isabelle PeratPerson: (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 402).↩
  3. « Petrus Menestrey seniorPerson:  » est dénoncé par François MarguetPerson: le 6 novembre 1498Date: 6.11.1498 (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 384). Il s’agit sans doute du même.↩
  4. Il peut s’agir de Jean PilletPerson: , originaire de Saint-CiergesPlace: , dénoncé par François MarguetPerson: le 6 novembre 1498Date: 6.11.1498 (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 384).↩