Processus YsabellePerson: relicte
Johannis PeratPerson: de PeresPlace:
parrochie Dompni MartiniPlace:
1498Date of origin: 1.1.1498 – 31.12.1498Right
Processus YsabellePerson: relicte
Johannis PeratPerson: de PeresPlace: parrochie
Dompni MartiniPlace: .Right
5 novembre 1498
Anno Domini millesimo quatercentesimo nonagesimo
octavo et die quinta mensis novembrisDate of origin: 5.11.1498, sequitur
processus
YsabellePerson: relicte
Johannis PeratPerson: de
PeresPlace: parrochie
Dompni MartiniPlace: , que pro clama
in
crimine heresisTerm: fuit detenta coram venerabili patre
fratre
Francisco FossaudiPerson: ordinis Predicatorum conventus Beate
Marie Magdalene LausannensisOrganisation: ,
viceinquisitoreTerm: generali
in civitatibus et dyocesibus
LausannensiPlace: ,
GebennensiPlace: et
SedunensiPlace:
auctoritate apostolica specialiter
deputatusCorrected from: deputatoa, fuit adducta
et per eum interrogata super dicto crimine de veritate
b–confessioMarginal note in the left margin–b dicenda ; que respondit et confitetur esse
hereticaTerm: , prout
LausannePlace: in
castro MenthoniPlace: in prima, secunda et tercia
monicioneTerm: confessa est, et confitetur in modum qui
sequitur. Et confitetur :
Quod sunt
novemDate: 1489 aut decem anni vel circa
quod die unaDate: 1488, veniendo de
ecclesia Dompni MartiniPlace:
sub
castroPlace: eiusdem loci cum
uxorePerson: Johannis
RicharPerson: dicti loci
Dompni MartiniPlace: , dicta uxor
dicti
Johannis RicharPerson: vocata
GuillemetaPerson: dixit
eidem inquisite :
« Tu habes multos emulos et
multa tibi improperantur ; sed si velis michi
acquiescere, faciam te vindicare de inimicis tuis ».
Que respondit :
« Quid vis quod faciam ? ». Ad illa :
c–negacio DeiMarginal note in the left margin–c « Oportet quod tu neges Deum, sanctum batismiaNotable spelling
et virginem MariamPerson: ». Que
YsabellaPerson: acquievit ;
et die illa de sero, ipsa
YsabellaPerson: cum
GuillemetaPerson:
predicta iverunt ad vallem subtus castrum predictum
Dompni MartiniPlace: . Et ibidem reperierunt
demonemTerm:
in specie hominis vestitum
magistroCorrected from: nigrod, cuius
nomen erat
BrunetPerson: 1 ; qui alloquutus est eidem
YsabellePerson: ad vocem dicte
Guillemete RichardazPerson: :
« Si
velis negare Deum creatorem tuum, sanctum batismia
et virginem MariamPerson: , te vindicabo de inimicis tuis, et
michi facere homagiumTerm: ». Tunc ipsa inquisita
ad vocem dicti demonis negavit Deum creatorem
celi et terre, sanctum batismia, preter virginem
MariamPerson: ;
et hoc facto, dictus
demunTerm: se mutavit in
speciem
catiTerm: nigri, et obsculata est eum sub cauda,
e–homagiumMarginal note in the left margin–e et dixit quod erat frigidus ; qui dictus demun eidem
tradidit certas pecunias quas eduxit in bursa
sua, deinde ad quandam suam archam. Et post certi
temporis
elapsisCorrected from: elapsif, reperit frondes quercus in arca
sua loco pecuniarum. Et
quolibet annoRepeated duration: 1 year, dicta inquisita
dabat eidem demoni unum pullum prohiciendo
extra domum suam, qui a tunc numquam videbatur.
Interrogata quid ultra
g sibi demun precipit,
respondit quod iret ad
sectamTerm: cum ceteris hereticis, et
quod non defficeret. Unde post
h–dies octoCorrection inline, replaces: duas–h,
ipsa ivit ad sectam ad locum
Vallium Dompni
MartiniPlace: subtus castrum
i, versus quendam potem.
Et ibidem erat demun in specie hominis, et plures
alii homines, tam mares quam mulieres, et ignis
perseiTerm: colloris et candele ; et ibidem comederunt et
biberumCorrected from: biberuntj, scilicet panem, vinum, et carnes in quibus
erant
canesCorrected from: carnesk humaneTerm: parvorum puerorum.
Interrogata ubi accipiunt illas carnes, dixit
quod iverunt ad domum
Johannis JacaudPerson: et
interfeceruntTerm:
quendam parvum masculum ex alia muliere, intrantes
per fenestram
de nocteDuration: night ; quem necavit
Pernetus JacaudPerson: .
Et dum sepultus in
cimisterioPlace: ecclesie Dompni MartiniPlace: ,
nocteDuration: night una paulo post,
Franciscus MarguetPerson: et
Pernetus
JacaudPerson: iverunt deterratum et deportaverunt
ad
synagogamTerm: et coxerunt ; deinde
l comederunt.
Interrogata quid faciebant de ossibus dictorum
puerorum, respondit igni cremantur ; deinde
faciunt pulveresTerm: ad nocendum hominibus et bestiis
arte demonisTerm: .
Interrogata qui
fueruntCorrection inline, replaces: fuitm in occisione dicti pueri,
respondit quod
Johannes RicharPerson: , dicta eius
uxorPerson: ,
Pernetus
JacaudPerson: et
Franciscus MarguetPerson: , ut
n audivit ab
auribusCorrected from: oribuso eorum reddidisse computum dicti negocii magistro
eorum in dicta secta.
Interrogata quid ibidem demun dixit ipsis, respondit
quod ipse precipit quod
faciamCorrected from: faciantp omnia mala que facere
poterunt ; et presertim, quod tradant mortem hominibus
et bestiis ; et ibidem unusquisque reddit computum eidem
demoni de
maleficiisTerm: suis secundum majus et
minus, prout egerunt.
Interrogata quid ultra faciunt in
septaTerm: , respondit quod
clamant :
« Meclet ! Meclet ! »2. Et homines illo tunc
habitant cum mulieribus modo
sodometicoTerm: ; et
quod
Petrus de GrangiaPerson: de
MontPlace: habitabat cum ea.
Interrogata si alius habitavit cum ea in sinagogaTerm: ,
dixit quod sic, scilicet demun, magister suus, in specie hominis
semel ; et quod semen erat frigidissimum ; et ita quod
post fuit valde infirma.
Interrogata quid fecerunt post in dicta secta, dixit
quod dictus demun se mutavit in speciem cati
et quod omnes, tam homines quam mulieres, obsculabant
eum sub cauda.
Interrogata quomodo ibat ad sectam, dixit quod demun
sibi tradidit
baculumTerm: unum parvum et
haulobostrumTerm:
plenum certo
unguentoTerm: , de quo ungebat dictum
baculum, et ponebat inter suas tibias, dicens :
« Vaz,
de parCorrection inline, replaces: parIn the original: pq le dyableTerm: , vaz !Language change: French ». Quo facto, immediate
erat illuc.
Item dixit quod demun sibi precepit quod, cum acciperet
aquam benedictam, quod
[debet]Omission, restored by analogyr prohicere a destris et sinistris, et
non supra se. Et ad vocem demonis vituperavit
sanctam crucem, sepe dum reperiebat, spuendo in
eam et conculcando pedibus.
ExCorrected from: Ets est diu, semel
in
PascateTerm: Date: floating holiday,
[vidit]Omission, restored by analogyt Franciscum MarguetPerson: portasse sacrum
corpus
DominiTerm: ad sectam, videlicet ad furnum
Johannis JacaudPerson:
de
MonthobynPlace: ; et fricando eum, evanuit ab oculis
eorum.
Item confitetur quod demun eandem semel verberavit
in secta
[in]Omission, restored by analogyu Valium Dompni MartiniPlace: , eo quod non fecerat satis
mali.
Interrogata super maleficiis, confitetur quod demun sibi
tradidit unum
halobaustrumTerm: repletum unguento
et pulveribus ad necandum et infirmitates dandum
hominibus et bestiis ; de quo unguento dedit cuidem
equoTerm:
pili nigri
Petri JacaudPerson: 3, sunt
circa duo anniDate: 1496, deinde
uni eque
Johannis GilleiriiPerson: ; et quem et quam interfec
itCorrection overwritten, replaces: eruntv
ex illo unguento seu pulveribus.
Item confitetur interfecisse duos pueros, eosdem
recipiendo de utero matrum, sunt quatuor anni
vel circaDate: 1494, quorum unus masculus erat, et erat
Petro JacaudPerson: , et alius quedem filia, que erat Glaudio
MartiniPerson: .
Item dicit audivisse a Francisco MarguetPerson: in dicta
secta reddendo computum de maleficiis suis, necasse
quandam filiam Glaudio MarguetPerson: eius nepoti.
Item confitetur quod
a PascateTerm: Date: 1498 (floating holiday) citra fuisse cum
prenominatis in domo
Johannis JacaudPerson: de nocteDuration: night
intrando per fenestram, et crediderunt necare quandam
parvam filiam suam, eandem
stringentesTerm: per tibias. Sed
non potuerunt eandem interficere, quia clamavit ;
deinde pater surrexit, et tunc illi abierunt,
deportantes
cohopertoriumCorrection inline, replaces: coop[ertorium]w ab extra
du brisTerm: Language change: French.
Interrogata quomodo heretici vocant beatam virginem
MariamPerson: , dixit quod eandem vocant RossazLanguage change: French.
Interrogata in quibus sectis fuerit, dixit quod in tribus, videlicet
in Vallibus Dompni MartiniPlace: , in furno Johannis
JacaudPerson: de MonthobynPlace: , et En laz MolleryPlace: Language change: French seu
Ressia de MolleriaPlace: .
Interrogata a quo tempore fuerit ultimate in secta, dixit quod
sunt
sex aut septem septimaneCorrection inline, replaces: annixDate: September 1498. Et
dum fuit vox super capcione hereticorum, heretici
ipsi dixerunt magistro eorum demoni quod timebant,
ne caperentur ; qui respondit eis quod non timerent, quia
ipsos preservaret, eosdem deffraudando.
Interrogata cur non fugit, respondit quod propter spem quam
habebat in magistro suo, ut supra. Et quod libenter
venisset ad confessionem, sed non erat ei possibile,
quia demun eandem tenebat ne confiteretur ; quos eciam
tenet ceteros hereticos, ut non veniant ad penitenciam.
Et dum tales sentit ad penitenciam pervenire, eosdem
acriter verberat.
Interrogata in qua secta ultimate fuit, respondit quod in
septaNotable spelling dicti furni Johannis JacaudPerson: .
y–complicesMarginal note in the left margin–y Interrogata de suis complicibus, respondit quod plures vidit
homines et mulieres in dicta secta et in predictis ; et
presertim
Franciscum MarguetPerson: ,
Pernetum JacaudPerson: ,
Johannem
RicharPerson: et dictam eius
uxoremPerson: , quos cognovit et
vidit realiter in vultu et loquela edentes, bibentes,
demoni eorum magistro reverenciam et honorem facientes,
et ceteros actus quos heretici soliti sunt facere.
Et
ultraCorrection inline, replaces: utrz non fuit interrogata, sed per prefatum viceinquisitorem
ad
diem sequentemDate: 6.11.1498 remissa, presentibus venerabili viro domino
Laurencio CurvillionisPerson: canonicoTerm: LausannensiOrganisation: et
cellerarioTerm:
capituli,
Johanne MonetiPerson: eiusdem domini
famuloTerm: ,
Francisco
JacaudPerson: dicti loci
castellanoTerm: ,
Johanne SovajatPerson: gubernatoreTerm:
dicti loci, et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis
et rogatis.
6 novembre 1498
Alia repeticioTerm: dicte YsabellePerson: Centered
Anno quo supra et die sexta mensis novembrisDate of origin: 6.11.1498,
per prefatum dominum viceinquisitorem dicta
YsabellaPerson: interimCorrected from: iterumaa fuit interrogata super complicibus ;
que confitetur quod demun ipsis precipit quod faciant
mori homines et animalia modo quo supra,
dando eisdem sellarium secundum majus et minus
homicidiumTerm: , scilicet pro homine aliquando dat
LX
solidosCurrency: 60 shillings ,
XLCurrency: 40 shillings , secundum quod sciunt pactizare cum
dicto demone, et pro quolibet animali interdum
X solidosCurrency: 10 shillings vel
vigintiCurrency: 20 shillings , et sic de singulis,
etcAbbreviation.
Et confitetur quod sunt
tresDate: 1496 aut quatuor anni
vel circaDate: 1495 quod dicta inquisita,
Pernetus JacaudPerson:
et
Franciscus MarguetPerson: fecerunt cadere
Petrum VincentPerson:
dicti loci
Dompni MartiniPlace: a quadam arbore pirus
existente in villa predicta
Dompni MartiniPlace: prope
domum ipsius
PetriPerson: ,
arte demonisTerm: ; qui erat
cum ipsis. Quiquidem
PetrusPerson: mortuus fuit.
ab–complicesMarginal note in the left margin–ab Interrogata iterum de complicibus suis, confitetur
ultra supranominatos vidisse realiter et cognovisse
in predictis sectis, videlicet
Francesiam JacaudPerson: de
SugniensPlace: , necnon
MargaritamPerson: uxorem
Johannis
DiserensPerson: de
PeresPlace: ,
Girardum de MadalenaPerson:
de
BoctentPlace: et
Johannem PilletPerson: de
Sancto CiriacoPlace: ,
agentes honorem et reverenciam demoni
facientes, et ceteros actus quos
etcAbbreviation.
Et ultra
non fuit interrogata, sed remissa per
prefatum dominum viceinquisitorem
ad se advisandum ad horam vesperorumTime, presentibus
venerabili viro domino Laurencio CurvillionisPerson:
canonico LausannensiOrganisation: et cellerario dicti capituli LausannensisOrganisation: , dompno
Johanne VuystonisPerson: cappellanoTerm: vicarioTerm: dicti loci
Dompni MartiniOrganisation: , Johanne SovajatPerson: , Petro GrantPerson: ,
Francisco JacaudPerson: castellano dicti loci, et pluribus
aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.
6 novembre 1498, plus tard
Alia repeticio cum conclusione
processus dicte Ysabelle PeratPerson: Centered
Anno et die premissisDate of origin: 6.11.1498, hora vesperorumDuration: evening,
predicta YsabellaPerson: per supradictum dominum
viceinquisitorem fuit interrogata super maleficiis per
eam perpetratis. Que respondit alia nescire
preter illa que superius confessata est.
ac–complicesMarginal note in the left margin–ac Interrogata super complicibus suis, dixit et
confitetur se vidisse et realiter cognovisse
in supradictis sectis ut supra dictum est,
scilicet
Franciscum MarguetPerson: ,
Pernetum JacaudPerson: ,
Johannem
RicharPerson: et eius
uxoremPerson: ,
Francesiam JacodPerson: de
SugniensPlace: ,
JohannemPerson: filium dicti
Johannis RicharPerson: ,
MargaritamPerson:
uxorem
Johannis DiserensPerson: de
PeresPlace: ,
Girardum
de Laz MagdelleynazLanguage change: FrenchPerson: de
Pollie PictetPlace: ,
Glaudium Agnar Le MagnynLanguage change: FrenchPerson: de
BoctentPlace: , et
Petrum Menestrey seniorisPerson: etatis, et
Johannem
PilletPerson: de
Sancto CiriacoPlace: , agentes et
facientes ut supra dictum est.
Et juravit
in manibus dicti domini viceinquisitoris
super sanctis Dei euvangeliis omnia per
ipsumCorrected from: ipsaad superius
confessata fore vera, et illa vult manutenere
coram omnibus.
Tunc prefatus dominus viceinquisitor
dixit prefate confitenti si vellet conclusionem fieri super
dicto suo processu et finem imponere. Quequidem
dicta YsabellaPerson: prefatum dominum viceinquisitorem rogavit ut
concluderet et finem imponeret dicto eius processui, se
submictens de non in contrarium veniendo, renunciando juribus,
etcAbbreviation.
Illico comparuit venerandus dominus
procurator sacre fideiTerm:
coram dicto viceinquisitore, petens concludi
super dicto suo processu et conclusionem fieri. Et
tunc, prefatus dominus viceinquisitor conclusit
ae–conclusio processusMarginal note in the left margin–ae et finem dicto processui imposuit, presentibus
venerabili domino
Laurencio CurvillionisPerson: canonico
LausannensiOrganisation: et
cellerario venerabilis capituli
LausannensisOrganisation: , necnon
Francisco JacaudPerson: castellano dicti loci
Dompni
MartiniOrganisation: ,
Petro Pillet alias GrantPerson: ,
Johanne
SovajatPerson: gubernatore ipsius loci,
Girardo dou
ForPerson: ,
Petro SilvestrozPerson: et
Glaudio VincentPerson: ,
omnibus dicti loci
Dompni MartiniPlace: testibus ad
premissa vocatis et rogatis.
4
De dicti domini viceinquisitoris precepto
[Signature:] AndreasIn the original: as ThovaciiPerson:
Notarial sign
Regest
Isabelle Perat, de Dommartin, arrêtée sur plainte pour crime d’hérésie, comparait le 5 novembre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud, au château de Dommartin. Interrogée par ce dernier, elle ratifie les aveux faits auparavant lors des trois premières monitions au château de Menthon à Lausanne ; elle dénonce quatre personnes (3 hommes et une femme), y compris l’inculpé François Marguet. Le lendemain, elle ratifie et complète ses aveux à deux reprises ; elle ajoute en même temps les noms de sept autres complices (5 hommes et 2 femmes), y compris ceux des inculpés Marguerite Diserens et Pierre Menetrey. Le même jour, le procès est clos. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons qu’Isabelle a été finalement condamnée au bûcher par le Chapitre de Lausanne, seigneur temporel de Dommartin.