Processus MargaretePerson:
relicte Johannis RolyerPerson: super
crimine heresisBegriff: .Rechtssbündig
1528,Originaldatierung: 1.1.1528 – 31.12.1528
Dompni MartiniOrt: 1
Rechtssbündig
26 septembre 1528
Sequitur processus et confessio
MargueretePerson:
seu
MargotPerson: , relicte quondam
Johannis
RolierPerson: de
Villario TiercellyniOrt: , parrochie
Dompni
MartiniOrt: , in carceribus reverendorum et venerabilium
dominorum
canonicorumBegriff: cathedralis ecclesie
Beate
Marie Virginis LausannensisOrt: , in castro ipsorum
Dompni MartiniAusstellungsort: nullius
dyosesisAuffällige Schreibung,
mancipatamKorrigiert aus: mancipatea
b–et detentamKorrigiert aus: et detente–b de et pro crimine heresis. Super
quo casu et in cuius personam, realiter venerabilis
dominus
Franciscus CabaretiPerson: , regularis canonicus
Sancti Marii LausannensisOrganisation: , – ad requisitionem et
instantiam prefati venerabilis capituli
LausannensisOrganisation: ,
domini temporalis et spiritualis et tam predicte
MargueretePerson: seu
MargotPerson: detente quam loci
eiusdem – veluti
inquisitorBegriff: , servatis
monitionibusBegriff:
debitis precedentibus et aliis divino et humano
jure requisitis, processit modo et forma
subscriptis ; nobili
Johanne CostabilisPerson: ,
castellanoBegriff: Dompni MartiniOrganisation: , parte prefatorum
dominorum canonicorum capituli
LausannensisOrganisation: 2,
dictamKorrigiert aus: dictac
dominum inquisitorem interrogata modo et
forma inferius descriptis super casu heresis.
Que dicit et recognovit prout sequitur.
*Abkürzung, unsichere Lesung3
Et primo videlicet quod
sunt viginti aut
triginta anniZeitspanne: 30 Jahre quod dicta
MargueretaPerson:
seu
MargotPerson: detenta erat ad locum
appellatum en
Laz Tilliz seu ou ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch4
ubi erat valde tristis ; et ibi invenit
unum hominem vestitum
nigerKorrigiert aus: nigrod et pileum etiam
nigerKorrigiert aus: nigrume. Tunc ille homo dicit eidem
MargueretePerson:
quod erat
dyabulusBegriff: et habebat nomen
GabrielPerson: :
« Tu es valde tristis ! Quid habes
et quo vadis ? ». Que
MargueretaPerson: dicit
quod nesciebat quo debebat ire. Tunc ille
homo dyabulus
GabrielPerson: dicit eidem
MargotePerson: :
« Tu habes multa mala, ynmo,
si tu velis michi credere, ego faciem te
divitem et dabo tibi quam plurima bona ».
Quequidem
MargueretaPerson: seu
MargotPerson: detenta
dicit quod ita crederet. Tunc ille homo eidem
MargueretePerson: dedit
tres solidos monete
SabaudieWährung: 3 Savoyer Sol ut sibi videbatur. Postea dicit
eidem
MargotePerson: detente :
« Te opportet renuntiare
Deum ». Tunc dicta
MargotPerson: renuntiavit
horeAuffällige Schreibung
sed non corde et dicto demoni fecit
homagiumBegriff:
sibi osculando in culo. Et illico quod dicta
MargotaPerson: fuit in domo sue habitacionis,
posuit dictos
tres solidosWährung: 3 Sol in sua bursa
cum pluribus aliis pecuniis.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta quod ipsa
5, cum pluribus aliis personis
quas non cognoscebat, dictus dyabulus
GabrielPerson:
ipsam vocavit ad
syetamBegriff: seu
sinagogazBegriff:
loco appellato
ou ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch ad
diem jovisZeitspanne: Donnerstag
de nocte hora assuetaZeitspanne: nachts. Et dicit dicta detenta
quod sepe tenebant eorum sinagogaz versus
martinetumBegriff: Iohannis sinagogaz edam versus
Laz MollietazOrt: Sprachwechsel: Französisch et alia
synagogaBegriff: 6 apud
Laz GolletazOrt: Sprachwechsel: Französisch7 ac etiam una alia
synagoga eundo contra
Puliee PictetOrt: et
una alia
es CrouxOrt: 8 ; et maxime
tenebant dictas synagogas
die jovisZeitspanne: Donnerstag nocteZeitspanne: nachts.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod ipsa ibat ad dictas syetas seu
synagogas supra unum baculumBegriff: album
quem demomBegriff: sibi dederat ; et quando
volebat ire supra dictum baculum, dicebat :
« Vade ex parte dyabuli ».*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
quod ipsa tenebat dictum baculum ante suum
lectum in suo
citurnoBegriff: ubi cubabat ; et
unam
bustamBegriff: quam dictus dyabulus sibi
tradiderat, in qua erat
pussetumBegriff: 9 ad
faciendum
moriBegriff: personas aut animalia,
et tenebat illam bustam in sua
domo supra
trablaleBegriff: dicti citurni ; ac
etiam magister suus
GabrielPerson: sibi
precipiebat facere plura mala.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicta
MargotaPerson: dicit et confessa est
quod ipsa paulo post invenit unum
masculumBegriff:
ante
bornellumBegriff: de
VillarioOrt: et posuit de
dicto
pusetoBegriff: , que erat in dicta busta, per
supra
l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch dicti masculi, qui pertinebat
Glaudio JayetPerson: , de quo fuit mortuus, et
sunt circa f–duorum annorum proxime lapsorumKorrigiert aus: duo anni proxime lapsi–fDatum: 1526.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
[quod]Auslassung, sinngemäss ergänztg invenerat unam equam pili nigri
En
MorateOrt: Sprachwechsel: Französisch10,
circa unum annum proxime elapsumDatum: 1527, et
posuit supra dictam
equamBegriff: de puseto
quem tradidit magister suus
GabrielPerson: ,
de quo fuit mortua ante domum dicti
GlaudiiPerson: .
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
quod de
mense maii proxime elapsiDatum: Mai 1527 posuit manum
supra unum
bovumKorrigiert aus: bovemBegriff: h pili albi
blanchenexBegriff:
cum dicto puseto,
pertinenteKorrigiert aus: pertinentemi Deofilio SovajatPerson: ,
de quo fuit mortuus.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta
[quod]Auslassung, sinngemäss ergänztj,
circa tres aut quatuor dies
antequam fuisset detentaDatum: September 1528, posuit de dicto
puseto per supra
l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch unius equi pili
nigri, qui erat
Jacobo MassotPerson: , de quo
fuit mortuus.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta quod magister suus
GabrielPerson: sibi
tradebat de dicto puseto
anno quolibet
semel in annoDatum: 1528, et erat
rosetaKorrigiert aus: rosetok, et faciebat
dictum pusetum
des crapoxBegriff: Sprachwechsel: Französisch.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
quod dedit
Glaudio JayetPerson: semel ad potandum,
veniendo
11 de
LausannaOrt: , ante domum
dicte
MargotePerson: , de aqua, que erat infra
domum, in sua
capsaBegriff: in qua posuerat
modicum dicti puseti ; de qua dictus
GlaudiusPerson:
fuit valde infirmatus.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod, revertendo, dictam cassamBegriff: infra
domum suam nectidavit, eo quod nullus
caperet malum.*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod,
anno proxime elapsoDatum: 1527, ivit ad domum
Johannis SovajatPerson: post
prandeumAuffällige Schreibung12 et
invenit ante ignem suam filiam dicti
JohannisPerson:
et posuit de illo pusseto dicte filie
et duxit ipsam in citumo dicti
JohannisPerson: ,
de quo fuit mortua.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta MargotaPerson:
quod in syetaBegriff: seu synagogaz reddebat
computum magistro suo GabrielPerson: de malis
per ipsam factis.*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta quod habuit societatem magistri
sui
demomBegriff: GabrielPerson: in synagoga duas
vices et dicit quod
l–materiam quamKorrigiert aus: materia que–l exiebat
de dicto magistro suo
GabrielPerson: erat
figidamKorrigiert aus: frigidam.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
quod ipsa invenit unum equum pili nigri
ante bornellum de
VillarioOrt: , veniendo de
campis seu pascuis,
hora vesperorumZeitspanne: abends, et
posuit dicto equo de puseto per supra
l’aretazBegriff: Sprachwechsel: Französisch,
n–quem equumKorrigiert aus: qui equus–n pertinebat
Anthonio
BarrauxPerson: , de quo fuit mortuus
o–anni proxime elapsiKorrigiert aus: anno
proxime elapso–oDatum: 1527.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson:
detenta quod
sunt circa tres anniDatum: 1525 quod ipsa
venit in domo dicti
Anthonii BarrauxPerson: ;
et erat
filiamKorrigiert aus: filiap dicti
AnthoniiPerson: in suo
briezBegriff: Sprachwechsel: Französisch, in quo posuit de dicto puseto per
supra
laz forsalazBegriff: Sprachwechsel: Französisch dicte filie ; et illico,
infra tres aut quatuor diesZeitspanne: 4 Tage, fuit
q13 ab humanis decessa.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargotaPerson: ,
circa quatuor aut quinque annorumKorrigiert aus: annosrZeitspanne: 5 Jahre,
[quod]Auslassung, sinngemäss ergänzts venit
ad domum
Jacobi MassotPerson: et dedit filio
dicti
JacobiPerson: de dicto puseto, de quo ab
humanis decessit.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPerson: quod
anno presentiDatum: 1528 dedit
avenam ante suam domum, in qua avena
posuerat de dicto puseto,
cuiusdamKorrigiert aus: cuidamt
prime bestieBegriff: vocate
porchezBegriff: Sprachwechsel: Französisch, que
erat es
ChambezPerson: , de quo fuit mortua.
*Abkürzung, unsichere Lesung
u–Item
14 dicit et confessa est dicta
MargueretaPerson:
quod venit ipsa
heresKorrigiert aus: heresisv propter quemdam
errorem quem habebat cum filia eius
filie de
FeysOrt: de domo
DavidPerson: 15.
Item dicit et confessa est dicta
MargueretaPerson:
detenta quod post
dictamKorrigiert aus: dictumw errorem octo
dierum magister suus dicte
MargueretePerson:
GabrielPerson: venit
En Laz Tilliz ouz ChanozOrt: Sprachwechsel: Französisch,
in quo loco reperit dictam
MargotamPerson:
et petiit si vellet sibi dare aliquid.
Et tunc ipsa
MargueretaPerson: sibi dedit
unum vitulum de suis.
–u
Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
quod de omnibus malis suprascriptis
per ipsam factis, numquam nullo tempore
fecit confessionem.*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta detenta
quod
Glaudius JayetPerson: eidem dixit quod ipsa
erat
heresKorrigiert aus: heresisx et fuerunt in litigio, sed ipsa
MargueretaPerson: concordavit cum ipso ad
unum
bichetum bladiVolumenmass: 1 Mass Weizen, eo quod ipse
Glaudius JayetPerson:
dimicteret dormire causam.
*Abkürzung, unsichere Lesung
Item dicit et confessa est dicta MargueretaPerson:
detenta quod non est nisi dymidium annum quod
ipsa stetit in synagoga.*Abkürzung, unsichere Lesung
Conclusus est processus
suprascriptumKorrigiert aus: suprascriptusy die sabati
ante festum Sancti MichaelisPerson: anno Domini
millesimo quingentesimo vigesimo octavoOriginaldatierung: 26.9.1528.
[Unterschrift:] Aymo de VanePerson: Notarzeichen
28 septembre 1528
Die lune ante festum Sancti MichaelisPerson: anno
quo supraOriginaldatierung: 28.9.1528, fuit adducta prenominata
MargueretaPerson:
coram prefato domino castellano, super pontem dicti
castri Dompni MartiniAusstellungsort: , in judicio pro tribunali
sedente, narratisque et lectis coram populo
nonnullis articulis heresis, supra in presenti
processu descriptis et per dictam delatam confessatis,
et interrogata
16 iterum dicta
MargueretaPerson: delata
si illa essent vera ; que illa recognovit et
confessa fuit esse vera.
Quibus confessatis, prefatus
dominus castellanus dictam delatam retrahi
fecit a curia ad ponendum casum in cognitionem ;
a curia remotam
17, petitam per dictum dominum
castellanum dictam
MargueretamPerson: dictis
reverendis dominis capituli adjudicari in corpore et bonis ;
cognitum fuit in dictam curiam concorditer per
Glaudium GuyotPerson: ,
Johannem BarrauxPerson: ,
Johannem
CruschoPerson: ,
Petrum MarguetPerson: ,
Petrum DiserensPerson: ,
Girardum JaquierPerson: ,
Glaudium PilletPerson: ,
Roletum
GarymPerson: ,
Jacobum GillieronPerson: , necnon
Jacobum
MassotPerson: ,
Anthonium BarrauxPerson: ,
Deumfilium SovajatPerson: ,
parrochie
Dompni MartiniOrt: , pluresque alios probos
homines cum dicto castellano in curia premissa
concorditer quod dicta
MargueretaPerson: delata,
adtentis heresitatibus et malefactis per
ipsam confessatis, erat dominis predictis in corpore
et bonis adjudicandam et ipsam adjudicabant,
ita et taliter quod corpus eius deberet
duxiKorrigiert aus: duciz
a loco curie usque ad locum ubi consuetum est fieri
executio malefactorum et ibi debere super
foco uriri et conbulsi, videlicet quod corpus eius in
cineribus devenerit.
Quam cognitionem sic
factam dictaque
MargueretaPerson: ad curiam vocatam
et adductam
18, dictus dominus castellanus dictam
cognitionem reportavit illamque tradidit
magistro
PetroPerson: ,
lanisteBegriff: LausannensiOrt: , ad executandam.
Qui
lanistamKorrigiert aus: lanistaaa eandemAuffällige Schreibung delatam ad locum solitum
fieri tales cognitiones in castellania
Dompni MartiniOrt: transducit dictumque corpus predicte
MargueretePerson: uri fecit ut supra cognitum est.
De quibus premissis, prefatus castellanus per
me notarium subscriptum sibi fieri petiit
litteram testimonialem, quam sibi de cognitione
quorum supra sibi concessi et tradidi.
Presentibus quibus supra. Datum et actum
ut supraOriginaldatierung: 28.9.1528.
Originale.
[Unterschrift:] Aymo de Vane Person: Notarzeichen
19
Inventaire des biens de Margot Rollier, 1er octobre 1528, Villars-Tiercelin 20
[Registraturvermerk am linken Rand von Hand des 20.
Jh.:] 1528Datum: 1528
Sequitur bonorum inventarium
quondam MargaretePerson: relicte Johannis RolierPerson: .
Et primo domus cum pertinentiis
Suis, sita in villagio
Villarii TiercelliniOrt:
cum
ortoKorrigiert aus: hortoab retro contiguo iuxta suos
limites.
Item gerbe bladi tam frumenti quam siliginis
circa tercentumVolumenmass: 300 Garben Weizen.
Item ordei octo vel novem gerbeVolumenmass: 9 Garben Gerste.
Item avene gerbe duocentumVolumenmass: 200 Garben Hafer.
Item unus currus pisorumUngefähres Mass/Gewicht: 2 Wagen Erbsen pauci valoris.
Item decemocto cumrs feniUngefähres Mass/Gewicht: 18 Wagen Heu.
Item duodecim pose investiteBegriff: bladoFlächenmass: 12 Jucharten scilicet
novem bladi messelliBegriff: Flächenmass: 9 Jucharten et tres frumentiFlächenmass: 3 Jucharten .
Item duodecim poseFlächenmass: 12 Jucharten de freytitBegriff: Sprachwechsel: Französisch galiceBegriff:
ad seminandam avenam.
Item undecim poseFlächenmass: 11 Jucharten semoralisBegriff: .
Item quindecim falcateFlächenmass: 15 fauchées (Mahd) tam prati quam clausiBegriff: .
Item una
ochiaBegriff: canapisBegriff: et unus alius
ortusKorrigiert aus: hortusac.
Item nemoris viginti poseFlächenmass: 20 Jucharten vel circa.
Item octo equi tam parvi quam magni, inclusisBegriff:
jumentis.
Item unus bos et quatuor masculi.
Item quinque vaccheBegriff: lactive.
Item duo parvi vituliBegriff: anni presentis.
Item quinque capreBegriff: lacticine.
Item una ovisBegriff: cum agnoBegriff: suo.
Item quatuor porciBegriff: magni et una porca
ducens quinque nascentes.
Item quinque oceBegriff: et una duodena
gallinarumBegriff: cum gallo.
Item duo currusUngefähres Mass/Gewicht: 2 Wagen nemoris et sex
ingyniBegriff: Sprachwechsel: Französisch galice.
Item una carrieta munita suis
necesariis et una erseyrBegriff: de ferSprachwechsel: Französisch.
Item duo iuga ad intergendos boves ;
una falcaBegriff: cum le enchapplozBegriff: Sprachwechsel: Französisch.
Item tres secures tam parve quam magne
et una degleriaBegriff: .
Item quatuor terebraBegriff: tam parva quam magna
et unum exchanprozBegriff: Sprachwechsel: Französisch.
Item una solletaBegriff: et una villis ressiaBegriff: .
Item unus parvus cultellus pariouxBegriff: Sprachwechsel: Französisch.
Item culcitraBegriff: et pulvinarBegriff: unum cum uno
villi cohopertorioBegriff: .
Item duodecim lintheaminaBegriff: pauci
valoris ; unum mantilleBegriff: .
Item una pesiaBegriff: grosse lane ovis.
ltem canapisBegriff: una duodena.
Item duo potiBegriff: metalli, unus magnus
et unus parvus.
Item una carderiaBegriff: tenoris unius
situleBegriff: cum dimidia ; due patelle
pendentesBegriff: , quarum una est pauci
valoris.
Item una patella friseriaBegriff: ,
unus pochonBegriff: et una echomeriaBegriff: .
Item una
plvisKorrigiert aus: pelvisBegriff: ad pauci valoris.
Item duo situli ; media
duodeKorrigiert aus: duodenaae
discorumBegriff: nemoris, et
scutelleBegriff: nemoris
octo, sinsoriorum octo et totidem de
greletBegriff: Sprachwechsel: Französisch.
Item una scutella magna ad laccesBegriff: .
Item una mensa cum le trabichetBegriff: Sprachwechsel: Französisch
et scanoBegriff: .
Item una duodena caseorum.
Item quatuor poti butiri.
Item duo poti stanni, de quibus unus
est villis et pauci valoris.
Item orreumBegriff: ante domum.
Item due benne apiumBegriff: .
Que
bona predesignata mobilia et
et immobilia idem
JordanusPerson: 21
promisit juramento suo
etcAbkürzung., et super
obligatione bonorum suorum
etcAbkürzung.,
bene et decenter custodire
necnon reverendis dominis de capitulo
venerabilis ecclesie cathedralis
Beate
Marie LausannensisOrt: bonum et ydoneum
computum reddere dum et quando per eosdem
fuerit evocatus, cum dampnis
etcAbkürzung.,
reddereIn der Vorlage: r etcAbkürzung., fiat
etcAbkürzung.
Datum et
actum die jovis post festum Beati
MichaelisPerson: archangelliOriginaldatierung: 1.10.1528 in dicto
loco Villarii TiercelliniAusstellungsort: , anno
Domini millesimo quingentesimo vigesimo
octavoOriginaldatierung: 1.1.1528 – 31.12.1528.
[Unterschrift:] Benedictus de PlatheaPerson: Notarzeichen
Regest
Margot Rolier, veuve de Jean Rolier de Villars-Tiercelin, est jugée pour crime de sorcellerie au cours d’un procès présidé par le châtelain de Dommartin Jean Costable et conduit par le chanoine François Cabaret, agissant en tant qu’inquisiteur au nom du Chapitre cathédral de Lausanne. Le procès se termine le 26 septembre 1528. Le 28 septembre 1528, Margot comparait devant la cour sur le pont du château de Dommartin, en présence du peuple, pour entendre la lecture des articles de sa confession, qu’elle ratifie une dernière fois. Le châtelain communique ensuite sa décision de condamner à mort l’accusée et de lui confisquer les biens, et demande la connaissance (« cognitio ») des jurés et prud’hommes de la cour de Dommartin. Ceux-ci accèdent à la demande d’amener l’accusée au bûcher, ce qui est exécuté immédiatement par le bourreau. Pour finir, le châtelain demande au notaire Aymon de Vallone de rédiger une lettre testimoniale de l’exécution. Trois jours plus tard, le 1er octobre 1528, l’inventaire des biens de la défunte est dressé à Villars-Tiercelin, et [son fils] Jordan s’engage à les garder et à les mettre à disposition des seigneurs du Chapitre.