check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 23-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, par Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega et Martine Ostorero

Citation : SDS VD D 1 23-1

Licence : CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Marguerite Diserens, de Peyres

1498 novembre 6 – 16. [Château de Dommartin]

Marguerite Diserens, de Peyres, détenue au château de Dommartin, comparait le 6 novembre 1498 devant le vice-inquisiteur François Fossaud. Le lendemain, suite à la deuxième monition, Marguerite reconnait avoir été soupçonnée de crime d’hérésie parmi ses voisins et elle admet être la fille d’une femme brûlée comme sorcière à La Sarraz. Le 8 novembre, après la troisième monition, elle avoue avoir fréquenté des hérétiques et reconnait avoir été dénoncée par François Marguet et Isabelle Perat dans leur procès. Ensuite, confrontée, en face à face, à ses accusateurs, elle nie être hérétique. Après un délai de cinq jours, le 13 novembre, Marguerite passe aux aveux et dénonce une femme. Les trois jours suivants, elle poursuit ses aveux et dénonce onze personnes (9 hommes et 2 femmes), y compris les inculpés François Marguet, Isabelle Perat et Pierre Menetrey. Le 16 novembre, après la dernière ratification, le procès est clos. Les actes s’arrêtent ici, mais nous savons que Marguerite a finalement été condamnée au bûcher par le Chapitre de Lausanne, seigneur temporel de Dommartin.

Les procès de François Marguet (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 365–396), Isabelle Perat (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 399–414), Marguerite Diserens (SDS VD D 1 23-1 : ACV, Ac 29, p. 349–364) et Pierre des Sauges alias Menetrey (SDS VD D 1 24-1 : ACV, Ac 29, p. 415–438) ont tous été intentés en 1498 au château de Dommartin et présidés par le vice-inquisiteur François Fossaud. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée à Dommartin, après la première vague soixante ans auparavant.

Le procès de Marguerite Diserens occupe les pages 349 à 364 du registre Ac 29 ; les pages 350 et 363 à 364 ont été laissées en blanc. Les actes sont rédigés par le notaire André Thovacin et authentifiés à l’aide de son signet, tout comme les trois autres procès du dossier « Dommartin 1498 ». Il est aussi l’auteur des titres et des notes marginales ajoutées tout au long des procès. La page de garde du cahier (p.  349) contient aussi une annotation de type comptable d’une main inconnue. 

Texte édité

Processus MargaritePersonne : uxoris Johannis DiserenPersonne : de PeyresLieu : Dompni MartiniLieu : 1498Date : 01.01.1498 – 31.12.1498Aligné à droite

[p. 350]Saut de page|Saut de page [p. 351]Saut de page

Processus MargaritePersonne : uxoris Johannis DiserenPersonne : de PeresLieu : , parrochie Dompni MartiniLieu : , filie quondam Rodulphi MillietPersonne : de ChivillieLieu : prope SarratamLieu : .Aligné à droite

6 novembre 1498

Anno Domini millesimo quatercentesimo nonagesimo octavo et die sexta mensis novembrisDate : 06.11.1498, MargaretaPersonne : uxor Johannis DiserensPersonne : de PeyresLieu : , parrochie Dompni MartiniLieu : , pro crimine heresisTerme : in dicto castro fuit detenta ; et a coram venerabili fratre Francisco FossaudiPersonne : ordinis Predicatorum conventus LausannensisOrganisation : , viceinquisitoreTerme : generali in civitatibus et diocesibus GebennensiLieu : et SedunensiLieu : auctoritate apostolica specialiter deputatusCorrigé de : deputatob, fuit adducta dicta MargaritaPersonne : , omni vinculo carceris soluta, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogata et adjurata super sanctis Dei euvangeliis de veritate dicenda, presentando eidem misericordiam Ecclesie, casu quo velleCorrigé de : velletc confiteri veritatem super crimine heresis, de quo detinebatur.

Et primo fuit interrogata si sciat causam sue detencionis. Que respondit quod pro fide detinebatur, prout sibi dixerunt illi qui ipsam ceperunt. Sed tamen negat esse talis.

Interrogata qui capiuntur pro fide, dixit quod hereticiTerme : .

Interrogata si credat esse hereticosTerme : , respondit quod non credit.

[p. 352]Saut de page

Interrogata si credat esse Deum creatorem celi et terre, confitetur.

Interrogata si credat esse demonesTerme : , credit.

Interrogata si credat quod demunTerme : loquatur hominibus, non credit.

Interrogata quem magistrum accipiunt heretici, dixit quod nescit.
Et ultra non fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentem. Et hoc pro prima monicioneTerme : canonica, presentibus venerabili domino Larencio CurvillionisPersonne : canonicoTerme : LausannensiOrganisation : et cellerarioTerme : venerabilis capituli LausannensisOrganisation : , dompno Johanne VuystonisPersonne : vicarioTerme : dicti loci Dompni MartiniOrganisation : , Francisco JacaudPersonne : , Johanne SovajatPersonne : gubernatoreTerme : ipsius loci, et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

7 novembre 1498

Secunda monicioTerme : Aligné à droite

Anno predicto et die septima mensis novembrisDate : 07.11.1498, dicta MargaretaPersonne : fuit ad locum auditorii coram prefato domino viceinquisitore d adducta, omni vinculo carceris soluta, et per eundem dominum viceinquisitorem interrogata quem magistrum heretici accipiunt e in dominum, dixit quod laz MalamechancyTerme : Changement de langue : français, videlicet demonem.

Interrogata que opera faciunt heretici, dixit quod omnia mala que facere possunt.

[p. 353]Saut de page

Interrogata que mala, dixit quod faciunt grelamTerme : et tempestatemTerme : et boreasTerme : agitare ; et demun est cum ipsis, ut ita dici audivit.

Interrogata qualiter etcAbréviation., dixit quod faciunt in aqua, videlicet in aliquo fonte, verberando, et quod demun est cum ipsis, ut ita dicitur.

Interrogata que alia opera faciunt heretici, dixit quod ad preceptum demonis faciunt mori homines et bestias, ex audire dici.

Interrogata quomodo faciunt mori, dixit quod nescit, nisi cum quibusdam pulveribusTerme : , ut dici audivit.

Interrogata ubi sit congregacio hereticorum ad talia fiendum, dixit quod vadunt ad sectamTerme : et quod ibidem est demun, qui talia ipsis precipit, ut dici audivit.

Interrogata qua hora heretici vadunt ad sectam, dixit nescire, preter quod vadunt de noctePériode : la nuit, ut dici audivit. Et quod ibidem est ignis, sed nescit cuius colloris.

Interrogata si in tota parrochia Dompni MartiniLieu : aliquos habeat malivolos f, dixit quod nescit.

Interrogata si unquam habuerit debatum cum aliquo de dicta parrochia, vel si alicui dederit minas propter quas aliquod malum sibi evenerit, dixit quod non.

[p. 354]Saut de page

Interrogata si sciverit se habere nomen heretice pravitatis, dixit quod sic, videlicet quod vir suus Johannes DiserensPersonne : , primo anno sue disponsacionis, dixit ipsi inquisite uxoriPersonne : sue quod dictus Johannes VuystonisPersonne : , vicarius Dompni MartiniOrganisation : , sibi dixit quod acceperat unam hereticam, ut dicebatur.

Interrogata nomen eius parentum, dixit quod traxit progeniem a villagio de ChivilleLieu : , parrochie de CuarnensLieu : prope SarratamLieu : . Pater eius vocabatur Rodulphus MillietPersonne : , mater vero, ut dici audivit, plexam et combustam fuisse pro crimine heresis SarrateLieu : .

Interrogata si unquam fuerit sibi improperatum crimen heresisTerme : , dixit quod sic, a PetroPersonne : eius filiastro, filio secundi viri Petri AmboneyPersonne : de Malaz PalluzLieu : Changement de langue : français, parrochie d’AcentLieu : . Qui eandem vocavit hereticam propter quoddam debatum quod habuerunt insimul, est annus cum dymidioDate : 1497.

Item quod tempore messium hoc annoDate : 1498 uxorPersonne : PetriPersonne : , filii Johannis DiserensPersonne : viri sui, propter quoddam debatum quod habuerunt insimul, sibi improperavit et dixit quod erat heretica.

[p. 355]Saut de page

Interrogata si unquam fecerit diligenciam se purgandi de tali injuria sibi lata, dixit quod non.
Et ulterius non fuit interrogata, seCorrigé de : sedg remissa ad diem sequentemDate : 08.11.1498. Et hoc pro secunda monicione canonica, presentibus quibus supra.

8 novembre 1498

Tercia monicioTerme : Centré

Anno quo supra, die octava mensis novembrisDate : 08.11.1498, fuit predicta MargueretaPersonne : coram prefato domino viceinquisitore adducta modo quo supra et per ipsum interrogata super ipsumCorrigé de : ipsoh crimine heresis, de veritate dicenda. Que dixit nichil scire, preter quod dum vir suus secundus supranominatus migrabat ab hoc seculo, eidem inquisite rogitavit ut amore liberorum, quos eidem dimictebat, quod ultra non disponsaretur. Quod et promisit dicta MargaretaPersonne : , dicendo quod ipsa tradebat corpus et animam demoni si in contrarium faceret. Sed male advisa disponsavit alium virum quem nunc habet.

Interrogata si unquam demun fuerit sibi loquutus, dixit quod non, ipsa sciente.

Interrogata si sciat quod fuerint facte informaciones in dicta parrochia contra hereticos a pauco tempore citra, [p. 356]Saut de pagedixit quod sic, per dominos capituli LausannensisOrganisation : , in quibus nonnulli deposuerunt contra ipsam eandem hereticam, ut sibi retulit Nycodus MagamPersonne : , sunt circa duo mensesDate : septembre 1498.

Item confitetur quod vir suus a tempore predicto eidem inquisite dixit quod recederet si esset talis vel confiteretur. Sed noluit fugere, dicendo quod non erat talis.

Interrogata si unquam frequentaverit societatemTerme : diffamatorum de crimine heresis, dixit quod sic ; et fuit sepe cum Guillermo FabriPersonne : , Petro PerrodPersonne : et Anthonio BarberPersonne : de EchallenLieu : , in domibus eorum, bibendo et comedendo, et alibi cum eis conversando. Quiquidem post fuerunt plexi in dicto loco.

Item confitetur fuisse sepe ad domum Johannis RichardPersonne : de PossentLieu : et cum eo eius uxorePersonne : , necnon Ysabella PeratPersonne : pluribus vicibus conversata fuisse, et ipsi parterCorrigé de : pariteri cum ea in domo dicto sui viri, sicut vicini faciunt.

Interrogata si sciverit aliquos fore detentos ad causam dicti criminis apudCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : adj CosonayLieu : isto annoDate : 1498, dixit quod sic : luz bel HolozPersonne : Changement de langue : français et PeronetamPersonne : uxorem Johannis RoliouPersonne : medicam.

Interrogata si unquam fuerit sequuta eorum societatem, dixit quod sic, videlicet societatem dicte PeronetePersonne : , [p. 357]Saut de pageet quod de Quadragesima proxime lapsa fuit ad domum ipsius PeronetePersonne : , ut eandem sanaret de quadam infirmitatem quam paciebatur in mamilla, quamvis eadem PeronetaPersonne : esset diffamataTerme : de eodem crimine.

Interrogata si cognoscat Franciscum MarguetPersonne : et Ysabellam PeratPersonne : et si cum eisdem frequentaverit, faciendo opera mala, dixit quod eosdem cognoscit ; sed negat aliqua mala opera cum ipsis fecisse. Quiquidem dictam in eorum processibus inculpaverunt.

Interrogata si unquam fuerit fa[cit]Corrigé de : k aliquibus sortillegiisTerme : , dixit quod non.

Unde dicta MargaritaPersonne : fuit convicta de dicto crimine per dictum Franciscum MarguetPersonne : et Ysabellam PeratPersonne : de PeresLieu : , qui in faciem ipsius dixerunt eandem esse hereticam et esse de societate eorundem, et fuisse in synagogaTerme : cum ipsis, eandem deprecando ut amore Dei vellet confiteri reatum suum, presentando misericordiam Dei et Ecclesie, prout ipsi fecerunt. Quequidem MargaritaPersonne : negavit ita esse.
Et ulterius non fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemDate : 09.11.14981, promictendo sibi misericordiam Ecclesie, etcAbréviation. Et hoc pro tercia monicione canonica, presentibus quibus supra.

13 novembre 1498

ConfessioCentré

Anno predicto et die tresdecima mensis novembrisDate : 13.11.1498, predicta MargaritaPersonne : coram predicto domino viceinquisitore fuit adducta modo quo supra. Et confitetur quod fuit annus cum dimidio, in festo EukaristieTerme : Domini proxime lapsoDate : 1498 (des fêtes sans date fixe) quod ipsa existente in quadam tristicia magna, eo quod paupertas magna [p. 358]Saut de pagevigebat in domo sui viri nec habebant unde vivere ; ipsa existente in quadam eorum ochia sita retro domum dicti sui viri de PeresLieu : , demun in specie hominis vestiti nigro, cuius nomen erat BrunetPersonne : 2, eidem inquisite dixit : « MargaritaPersonne : tu es in magna mellenconiaTerme :  ; sed si velis michi credere et facere ea que l tibi dicam, faciam tibi multa bona, et panis non defficiet tibi in dicta domo ». Ad illa : « Quid vis ut faciam? ». Tunc demun dixit : « Oportet quod tu neges Deum et Trinitatem ac virginem MariamPersonne :  ». Et predicta m–negacio DeiNote dans la marge de gauche–m MarguaritaPersonne : , hec audiens, negavit Deum et totam Trinitatem, excepta virgine MariaPersonne : . Et illico, dictus demun se mutavit in speciem catiTerme : grisei colloris. Que obsculata est eum sub cauda. Et cum dentibus ipsam momordit in brachio destro, ut apparent vestigia in dicto brachio. Et eidem dedit corpus et animam. Hoc facto, dictus demun eidem inquisite precepit ut illa nocte iret ad n–sectaNote dans la marge de gauche–n sectam sub castro Dompni MartiniLieu : . Quod et fecit. Et ibidem erat ignis persey colloris, et multi homines et mulieres comedentesCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : cuo et bibentes, scilicet carnes mutonales et humanas cuius sapor erat dulcis. Interrogata ubi capiebantur dicte carnes humaneTerme : , dixit quod uxorPersonne : Johannis RichardiPersonne : , fuit annus tempore falcacionisDate : 1497, intravit domum Petri LanderonPersonne : de Chappellaz VoudanazLieu : Changement de langue : français de noctePériode : la nuit, et ibidem interfecitTerme : quandam parvam filiam etatis decem ebdomadarum vel circaÂge : 10 semaines . Deinde apportavit ad dictam sectam, et eandem cosseruntTerme : , videlicet rutyzTerme : Changement de langue : français, deinde comederunt.
Interrogata quomodo scit ita esse, dixCorrigé de : dixitp quod audivit a predicta GuillemetaPersonne : uxore Johannis RichardPersonne : .

[p. 359]Saut de page

Interrogata quid faciunt de ossibus puerorum quando comederunt carnes, dixit quod comburunt ; dieindeCorrigé de : deindeq ex hiis faciunt pulveres, ex quibus faciunt mori gentes et bestias.
Et ultra non fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemDate : 14.11.1498, presentibus venerabilibus et circumspectis viris domino Laurencio CurvillionisPersonne : cellerario, Stephano SibillionisPersonne : et Glaudio de StaviacoPersonne : canonicisTerme : ecclesie LausannensisOrganisation : , dompno Johanne VuystonisPersonne : cappellanoTerme : vicario Dompni MartiniOrganisation : , Francisco JacautPersonne : castellanoTerme : dicti loci, Johanne SovajatPersonne : gubernatoreCorrection à la hauteur de la ligne, remplace : gubertor dicti loci, et pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

14 novembre 1498

Alia repeticioTerme : Centré

Anno ut supra eCorrigé de : ets die quartadecima mensis novembrisDate : 14.11.1498, fuit dicta MargaretaPersonne : interrogata per dictum dominum viceinquisitorem quid ultra predicta fecerunt in dicta secta. Dixit et confessa fuit quod demun ibidem erat in specie hominis cum ipsis hereticis ; et ipsis precipiebat quod facerent omnia mala que facere possent. Et quod ibidem homines cum mulieribus habitabant modo sodomiticoTerme :  ; et ipsamet habitavit cum Francisco MarguetPersonne : simili modo.

Interrogata qua die ibat ad sectam, dixit quod die jovisPériode : jeudi. Et dixit quod vocant beatam virginem MariamPersonne : laz RossazChangement de langue : français.

Interrogata si ibat pedester ad dictam sectam, dixit quod non ; sed demun sibi tradidit unum baculumTerme : et unum aulobostrumTerme : repletum unguentoTerme : , cum quo ungebat dictum baculum ; et ascendebat desuper cum volebat, dicendo : « Vade, ex parte diaboliTerme : , vade ! ». Quo facto, inmediate erat illuc.

Interrogata de suis complicibus, dixit vidisse et realiter t–complicesNote dans la marge de gauche–t cognovisse in dicta secta Franciscum MarguetPersonne : , YsabellamPersonne : relictam Johannis PeratPersonne : de PeresLieu : , Peronetum JacautPersonne : , Francesiam JacautPersonne : de SugniensLieu : , GuillemetamPersonne : uxorem Johannis [p. 360]Saut de pageRichardPersonne : , JohannemPersonne : eius filium, Girardum MadalenaPersonne : de Pullie PictetLieu : , Glaudium Adnar le MagnynChangement de langue : françaisPersonne : de BoctentLieu : , et Petrum MenetreyPersonne : de Pullie luz GrantChangement de langue : françaisLieu : , Johannem Richard senioremPersonne : patrem dicti JohannisPersonne : de PossentLieu : , et Petrum GleyPersonne : de Villario lu TerreuxChangement de langue : françaisLieu : , agentes et facientes actus quos soliti fuerunt facere in dicta secta.

Interrogata a quo tempore non fuit in secta, dixit [quod]Omission, complété(e) par analogieu sunt bene circa duo aut tres mensesDate : septembre 1498, videlicet a tempore quod vox et fama extitit contra eosdem.

Interrogata si in confessione sacramentali confessa fuerit unquam dictum crimen heresis, dixit quod non, quia non audebat propter demonem magistrum suum, a quo sepe fuit verberata.
Et ultra non fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemDate : 15.11.1498, presentibus quibus supra et pluribus aliis.

15 novembre 1498

Alia repeticioAligné à droite

Anno ut supra et die quindecima mensis novembrisDate : 15.11.1498, predicta MargaretaPersonne : per prefatum dominum viceinquisitorem fuit interrogata quid demun ipsis dat ad nocendum hominibus et bestiis. Dixit quod sibi tradidit unum aulobostrumTerme : repletum pulveribus. Sed numquam dedit nec nocuit alicui, ut dixit. Et confitetur fecisse crucem in terra ad instigacionem magistri sui, digito ; deinde expuit et calcavit desuper pede sinistro.

Item confitetur quod demun ipsis precipit, quando capiunt aquam benedictam, quod non prohiciant contra eorum faciem sed prohiciant retro ipsos per supra caput. Et quod, quando recipiunt corpus ChristiTerme : , quod reservant in ore ; deinde apportant ad synagogamTerme : . Et quod hoc anno in PascateTerme : Date : 1498 (des fêtes sans date fixe), dicta MargaritaPersonne : vidit portasse lune sequente PascheTerme : Période : lundi sacrum corpus Christi GuillemetePersonne : uxori Johannis RichardPersonne : ad predictam [p. 361]Saut de pagesectam, et posuerunt in patella ad fricandum ; sed exivit a patella et evanuit ab oculis ipsorum. Et confitetur quod ille qui maiora facit mala, est maior in secta et maiorem percipit mercedem a dyaboloTerme : tam argentem quam alias.

Interrogata de suis complicibus, dixit realiter vidisse et cognovisse in dicta secta supradictos et prenominatos, agentes et facientes actus supradictos.
Nec ulterius dixit nec eciam fuit interrogata, sed remissa ad diem sequentemDate : 16.11.1498, presentibus dompno Johanne VuystonisPersonne : vicario dicti loci, Francisco JacautPersonne : , Johanne SovajatPersonne : et Petro SilvestriPersonne : gubernatoribus ipsius loci, ac pluribus aliis testibus ad premissa vocatis et rogatis.

16 novembre 1498

Alia repeticio cum conclusione processus dicte MargaritePersonne : inquisiteAligné à droite

Anno quo supra et die sexdecima predicti novembrisDate : 16.11.1498, dicta MargueretaPersonne : fuit per prefatum dominum viceinquisitorem interimCorrigé de : iterumv interrogata super maleficiisTerme : per eam ad causam dicti criminis heresis perpetratis. Que dixit et respondit alia nescire preter illa que superius dixit et confessa est. Excepto confitetur habuisse societatem magistri sui dicti BrunetPersonne : in specie w hominis in dicta septaAinsi trina vice interpellatis vicibus. Et quod quando quoiverat cum eo, infirmabatur per tres aut per quatuor dies postPériode : 3 jours ; et habebat membrum frigidum. Aliud nescit.

Interrogata iterum de suis complicibus, dixit vidisse x–complicesNote dans la marge de gauche–x et realiter cognovisse in sectis supradictis sepe supradictos Franciscum MarguetPersonne : , YsabellamPersonne : de PeresLieu : dictam JolyazPersonne : Changement de langue : français, Pernetum JacautPersonne : , Johannem RichardPersonne : , GuillemetamPersonne : eius uxorem, JohannemPersonne : eorundem conjugum filium, Francesiam Avvy dictam JacaudPersonne : de SugniensLieu : , Girardum de laz MadaleynazChangement de langue : françaisPersonne : de Pullie PictetLieu : , Petrum MenetreyPersonne : 3 de Pullie luz GrantChangement de langue : françaisLieu : , et quendam senem vocatum PilletPersonne : de Sancto CiriacoLieu : 4 vestitum quadam veste rossetazChangement de langue : français, agentes et facientes in dicta secta honoremque reverenciam demoni, [p. 362]Saut de pageet alia facientes que heretici ibidem soliti sunt facere, ut supra dictum est.
Et aliud dixit se nescire ; sed juravit in manibus prefati domini viceinquisitoris super sanctis Dei euvangeliis omnia per ipsam superius confessata fore vera, et ea vult manutenere coram omnibus.
Tunc prefatus dominus viceinquisitor dixit prefate confitenti an vellet conclusionem fieri super dicto suo processu et finem in eo imponere. Quequidem MargaritaPersonne : prefatum dominum viceinquisitorem rogavit ut concluderet et finem imponeret dicto eius processui, submictendo se in contrarium non venire, renunciando juribus, etcAbréviation. Illico comparuit venerandus procuratoCorrigé de : procuratory sacre fideiTerme : coram dicto domino viceinquisitore, petens concludi dictum processum et conclusionem fieri. Et z–conclusio processusNote dans la marge de gauche–z tunc prefatus dominus viceinquisitor conclusit et finem imposuit, etcAbréviation., presentibus honesto viro Johanne MonetiPersonne : clericoTerme : , Francisco JacaudPersonne : castellano dicti loci Dompni MartiniOrganisation : , PetroPersonne : eius filio, Petro JacaudPersonne : fratre dicti FrancisciPersonne : , et Girardo dou ForPersonne : , ac pluribus aliis dicti loci Dompni MartiniLieu : testibus ad premissa vocatis et rogatis.

De dicti domini viceinquisitoris precepto

[Signature :] AndreasÀ l’original : as ThovaciiPersonne :
Seing/signe notarial

[p. 363]Saut de page

[p. 364]Saut de page

Annotations

  1. Suppression par biffage : cor[am].
  2. Corrigé de : deputato.
  3. Corrigé de : vellet.
  4. Suppression par biffage : ad[ucta].
  5. Suppression par biffage : d.
  6. Suppression par biffage : al.
  7. Corrigé de : sed.
  8. Corrigé de : ipso.
  9. Corrigé de : pariter.
  10. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : ad.
  11. Corrigé de : .
  12. Suppression par biffage : d.
  13. Note dans la marge de gauche.
  14. Note dans la marge de gauche.
  15. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : cu.
  16. Corrigé de : dixit.
  17. Corrigé de : deinde.
  18. Correction à la hauteur de la ligne, remplace : guberto.
  19. Corrigé de : et.
  20. Note dans la marge de gauche.
  21. Omission, complété(e) par analogie.
  22. Corrigé de : iterum.
  23. Suppression par biffage : his.
  24. Note dans la marge de gauche.
  25. Corrigé de : procurator.
  26. Note dans la marge de gauche.
  1. Le procès reprend le 13 novembreDate : 13.11.1498 et non le 9.
  2. Le même nom de démon est évoqué par Isabelle PeratPersonne : (SDS VD D 1 22-1 : ACV, Ac 29, p. 402).
  3. « Petrus Menestrey seniorPersonne :  » est dénoncé par François MarguetPersonne : le 6 novembre 1498Date : 06.11.1498 (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 384). Il s’agit sans doute du même.
  4. Il peut s’agir de Jean PilletPersonne : , originaire de Saint-CiergesLieu : , dénoncé par François MarguetPersonne : le 6 novembre 1498Date : 06.11.1498 (SDS VD D 1 21-1 : ACV, Ac 29, p. 384).