check_box_outline_blank zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 16-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 16-1

License: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Claude Bochet, de Blonay

1479 November 3 – 17. Château d’Ouchy

Claude Bochet, de Blonay, comparait le [3 novembre] 1479 devant l’évêque et comte de Lausanne Benoît de Montferrand et son official Baptiste d’Aycard, au château épiscopal d’Ouchy. L’inculpé reconnait avoir fui Blonay un an auparavant et avoir été récemment arrêté à Vevey, mais il nie avoir fréquenté des hérétiques. Le 4 novembre, interrogé par l’official, Claude avoue et dénonce sept personnes (6 hommes et 2 femmes), et le lendemain il ratifie et complète ses aveux. Le 8 novembre, l’inculpé comparait à nouveau devant l’évêque, mais il se rétracte ; le procureur de la foi Jean Vuilliez demande alors la sentence interlocutoire afin de le soumettre à la question, laquelle sentence sera rendue par la cour le même jour et exécutée immédiatement. Claude ratifie alors ses aveux et il dénonce trois autres personnes (2 hommes et une femme). Le lendemain, il poursuit ses aveux, qui seront complétés le 10 novembre suite à une deuxième séance de torture, et ratifiés trois jours plus tard. Le 16 novembre Claude comparait devant l’official et le vice-inquisiteur André Liget pour ratifier à nouveau ses aveux, et il ajoute alors le nom d’un dernier complice (au total : 13 hommes et 3 femmes). Ce même jour, le procès est clos par la cour. La sentence [de mort] est rendue le 17 novembre et sa lecture publique a lieu en dessus du cimetière de la cathédrale de Lausanne, devant le vicaire général de l’évêque, l’inquisiteur Thomas Gogat et l’official épiscopal Baptiste d’Aycard.

Les procès de Jaquet de Panissère (SDS VD D 1 14-1 : ACV, Ac 29, p. 228–258), Jordana de Baulmes (SDS VD D 1 15-1 : ACV, Ac 29, p. 208–227), Claude Bochet (SDS VD D 1 16-1 : ACV, Ac 29, p.  264–275), Jean Poesiouz (SDS VD D 1 17-1 : ACV, Ac 29, p. 301–312), Jeannette Barattier (SDS VD D 1 18-1 : ACV, Ac 29, p. 276–300), Antoine de Vernex (SDS VD D 1 19-1 : ACV, Ac 29, p. 313–327) et Jean Gallot (SDS VD D 1 20-1 : ACV, Ac 29, p. 333–348) ont tous été intentés entre 1477 et 1484. Ils sont les témoins d’une nouvelle chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique, après la première vague des années 1448–1449.

Le procès de Claude Bochet occupe les pages 264 à 275 du registre Ac 29. Comme la page 274 a servi de verso à la page de couverture de l’ancien dossier, elle a été laissée en blanc. La page 275 représente le dos de l’ancien « dossier Bochet », elle comporte deux notes qui font allusion aux personnes dénoncées, et qui ne proviennent pas de la même main. La première page du procès est identique à la page de garde de l’ancien dossier.

La plus grande partie du procès-verbal, à savoir les huit premières séances, est rédigée par le notaire De Cresto. Il signe à la fin du procès et c’est lui aussi qui est l’auteur de la seule note marginale relative au passage écrit par une autre main, elle inconnue. De Cresto a donc dû relire et annoter la partie rédigée par le scribe anonyme. Outre ce procès-verbal, le notaire De Cresto signe la seconde partie des actes du procès de Jaquet de Panissère et la majeure partie du procès de Jordana de Baulmes.

Edition Text

[Registratur’s sign on the left margin in a hand of the 20th century:] 1479Date: 1479

Sequitur processus Glaudii BochePerson: parrochie
de BlonayPlace: LausannensisPlace: dyocesis.
Centered


Anno Domini Mo CCCCo septuagesimo nonoDate of origin: 1.1.1479 – 31.12.14791 in castro OchiaciPlace of origin:
personaliter constitutus prefatus Glaudius BochePerson: coram reverendo
in ChristoPerson: ppatre et domino domino Benedicto de MonteferrandoPerson: , Dei
et apostolice Sedis gratia LausannensiOrganisation: episcopoTerm: et comiteTerm: , nec non
venerabili et circumspecto viro domino Baptista de AycardisPerson:
decretorum doctore, officialiTerm: curie LausannensisOrganisation: , vicarioTerm: generali in hac
parte apostolica et ordinaria autoritatibusNotable spelling specialiter deputato,
et per ipsoCorrection overwritten, replaces: ipsuma interrogatus mediante juramento super bsacrosanctis Dei euvangeliis per ipsum GlaudiumPerson: prius tactis :

Primo si sciat causam propter quam ipse delatus sit detentus, qui
respondit quod nescit.
Interrogatus quis cepit ipsum, dixit
quod fuit captus ViviaciPlace: per quendam sociumUncertain readingc2, sed nescit causam
propter quam. Quo audito, prefatus dominus officialis dixit sibi quod
detinebatur pro heresiTerm: sive pro fide.

Item si umquam per aliquem seu aliquos sibi improperatum
fuerit quod esset hereticusTerm: , dixit quod non.

Item si scitCorrected: sitd multum temporum quod assentavit locum
de BlonayPlace: et causam propter quam, dixit et respondit quod est annusDate: 1478
quod assentavit locum, et dixit quia habuit debatum
cum familia sua.

Item si umquam cognoverit Thomam de MediavillaPerson: ,
dixit quod sic.

Item si umquam habuerit inimicitiam cum prefato ThomaPerson: ,
dixit quod non.

Item si umquam ad suiCorrected: suame noticiam pervenerit quod ThomasPerson:
prefatus ipsum accusaverit, dixit quod non.

Item si cognoscat seu cognoverit quemdam castratorem,
dixit quod sic, et vocatur VullytPerson: et moratur prope domum
suam, sed numquam bibit nec commedit cum ipso.
[p. 265]Page break

Item si dederit umquam aliquas pecunias domino de BlonayPlace: 3,
dixit quod non.4

Anno quo supra et die quarta mensis nouvembrisDate of origin: 4.11.1479 in
castro OchiaciPlace of origin: personaliter constitutus prefatus inquisitus
coram venerabili viro domino officiali curie ViviaciPlace: 5,
vicario in hac parte substituto auctoritatibus predictis
specialiter deputato, et per ipsum dominum officialem interrogatus
si, primo, si sit aliquid avisatus, qui delatus dixit
quodCorrection overwritten, replaces: tf sunt sixCorrected: sexg anni vel circaDate: 1473 quod ipse indigebat
pecuniis et ivit ad Johannem MorierPerson: de TersierPlace:
parrochie de BlonayPlace: , et dixit prefato hJohanniPerson: quod sibi
prestaret quinque soludosCorrected: solidosiCurrency: 5 . Qui JohannesPerson: respondit : « Opportet quod vos
veniatis mecum donec ad aream meam de Fontanna
Davy
Place:
Language change: French
 »
. Et iverit, non recordatur de die proprie, sed sibi
videtur quod esset dies mercuriiDuration: Wednesday. Tunc ipsis existentibus
in dicta area, dictus JohannesPerson: dixit eidem inquisito :
j–Forma omagiiTerm: et adnegatio ChristiPerson: Marginal note in the left margin–j « Opportet quod tu neges Deum, et ego dabo tibi illos quinque
soludosCorrected: solidosk
Currency: 5
 »
. Qui GlaudiusPerson: dixit : « Volo », et incontinenti ibi
apparuit quidam catus niger. Cui quato obsculatus est
sibi culum, accipiendo ipsum in magistrum ; et hoc facto,
negavit Deum, gloriosam virginem MariamPerson: , totam Trinitatem
et sanctum baptismaTerm: , accipiandoNotable spelling dictum dyabolumTerm: vocatum
Sathanas in dominum et magistrum suum. Et hoc facto,
apparuit ibi incontinenti uniusNotable spelling equus niger l
cum sede. Tunc dictus Johannes MorierPerson: dixit prefato
inquisito : « Opportet quod vousNotable spelling ascendatis supra equum istum ». Qui
GlaudiusPerson: ascendit, et prefatoCorrected: prefatusm JohannesPerson: super uno alio,
et incontinenti se reperierunt in quodam prato vocato
Pra de ChissiezPlace: Language change: French. Et ibi reperierunt unam magnam
quantitatem demonumTerm: , hominum etiam et mulierum. Et
dixit quod reperierunt se ibidem circa mediam noctemDuration: night
et erat ignis perseiTerm: colloris. Et dixit quod ibi biberunt
et comederunt panem, vinum et carnes, et dixit quod ille
n–ComplicesMarginal note in the left margin–n habebant saporem dulcem. Et ibidem cognovit Johannetam
Borjaudaz
Person:
, uxorem Johannis de MontezPerson: parrochie de BlonayPlace: ,
uxoremPerson: Glaudii VauletPerson: de CastelloPlace: . Et dixit quod facta
senaCorrected: cenao, homines habitaverunt cum mulieribus more
brutorum. Et dixit quod ipse cognovit dictam BurgaudazPerson: .
[p. 266]Page break

Item dixit quod sunt tres anniDate: 1476 quod fuit in quodam loco cum Thoma de
Medivilla
Person:
, videlicet in nemore de MontableniPlace: . Et ibi commederunt
p–Locus secteMarginal note in the left margin–p unum puerum quem ceperunt apud OrunPlace: et occiderunt iusta
matrem, et sepulto seperuntCorrected: ceperuntq ipsum et portaverunt ad sectamTerm: .
r–OmicidiumMarginal note in the left margin–r Et dixit quod dimiserunt caput propter sanctum crisma, et erant presentes
Thomas de MediavillaPerson: , Jaquetus SouneCorrection inline, replaces: SonnesPerson: parrochie
t–ComplicesMarginal note in the left margin–t Sancti Martini in VuadoPlace: , Johannes MelereyPerson: , Roletus AgnesatPerson:
de MutruxPlace: , VuillytPerson: chatrare de GissinePlace: nunc residens
apud BlonayPlace: . Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem
crastinam
Date: 5.11.1479
pro tercia monitione, sibi presentando misericordiam Ecclesie.
Datum die et anno quibus supraDate of origin: 4.11.1479, presentibus venerabilibus viris
dominis Petro de VinopiaPerson: capellanoTerm: LausannensiPlace: , Roleto u
de Montoux
Person:
castellanoTerm: OchiaciOrganisation: et Guilliermo ChanronPerson: ,
testibus ad premissa vocatis.

Anno quo supra et die quinta mensis nouvembrisDate of origin: 5.11.1479 personaliter
constitutus prefatus inquisitus coram venerabili viro domino officiali
curie ViviaciPlace: et per ipsum interrogatus si sit aliquid
advisatus et si per ipsum confessata sint vera, qui dixit quod
sunt vera et quod sunt v sex anni vel circaDate: 1473 quod ivit ad
w–forma omagii et
adnegatio ChristiPerson:
Marginal note in the left margin
–w JoJohannem MorierPerson: pro adcomodandoCorrection inline, replaces: adquomodandox pecunias
et petiit quod sibi mutuaret quinque soludosCorrected: solidosyCurrency: 5 . Qui JohannesPerson: dixit
sibi : « Opportet quod veniatis mecum primo ad aream meam
de Fontanna DavyPlace: Language change: French, et ego mutuabo vobis »
. Et iverunt, et ipsis
existentibus in prefata area, prefatus JoJohannesPerson: dixit eidem inquisito :
« Si vultis facere id quod dicam vobis, ego mutuabo vobis
illos quinque soludosCorrected: solidoszCurrency: 5  »
. Qui delatus respondit : « et quid vultis ? ».
Qui JoJohannesPerson: dixit : « Opportet quod vos negetis Deum, prout ego feci ». Qui
inquisitus dixit : « Volo ». Et ibi incontinenti apparuit unus catus
niger. Tunc dictus JoJohannesPerson: dixit eidem GlaudioPerson:  : « Opportet quod vos faciatis
omagium isti »
. Qui GlaudiusPerson: obsculatus est sibi sub cauda
negavitque Deum, gloriosam virginam MariamPerson: , totam Trinitatem et
sanctum baptisma. Et dixit quod dictus dyabolus petiit ab eo quod daret
sibi unam partem sui corporis et etiam totum corpus et animam in
signum omagiiTerm: . Qui GlaudiusPerson: dedit sibi digitum suum
manus sue dextre aa–et dixitCorrection inline, replaces: tetigit–aa quod dictus dyabolus
ab–Nomen dyaboliTerm: Marginal note in the left margin–ab tetigit ipsum per dictum digitum, et vocatur SatanasPerson: . Et dixit quod
prefatus JoJohannes MorierPerson: promisit quod totiens quotiens ipse veniret
ad sectam, quod sibi faceret dare quinque soludosCorrected: solidosacCurrency: 5 . Et dixit quod
bina vice recepit illos quinque soludosCorrected: solidosadCurrency: 5 a prefato dyabolo, sed
nesciebat quid deveniebant ille pecunie.
Et dixit quod
curatusTerm: suus sepe monuit ipsum, videlicet quod veniret ad confessionem
de dicto casu, et si nollet sibi confiteri, quod iret ad reverendum
dominum d ndominum nostrum LausannensemOrganisation: 6, qui sibi bonam et secretam penitantiamCorrected: penitentiamae daret.
[p. 267]Page break

Item dixit quod facto illo omagio in predicta area, ibidem incontinenti
apparuit unus equus cum sede. Tunc prefatus JoJohannesPerson: dixit eidem
inquisito : « OportetNotable spelling quod vos ascendatis supra equum istum ».
Qui GlaudiusPerson: ascendit et dictus JoJohannesPerson: super uno alio, et
incontinenti et in momento reperierunt se in quodam prato vocato
af–locus sectaMarginal note in the left margin–af Pra de ChissiezPlace: Language change: French supra BlonayPlace: . Et erat circa mediam
noctamNotable spelling
Duration: night
, et ibi reperierunt unam quantitatem demonum,
hominum et mulierum in numero fere trecentum, et ibi erat
magnus ignis persei colloris seu blovozTerm: . Qui JoJohannesPerson: dixit
eidem GlaudioPerson:  : « Opportet quod nos bibamus et commedamus
cum istis. Nolite timere et nolite vos signare »
. Et
dixit quod bibit et commedit panem, carnes et vinum, et dixit
quod ille carnes erant carnes puerorurnTerm: , habentes saporem
dulcem. Et dixit quod facta cenaCorrection inline, replaces: se[na]ag, homines habitant cum
mulieribus more ah brutorum animalium. Et dixit quod in
dicto loco cognovit JaquetumCorrection inline, replaces: Johannemai MelereyPerson: aj morentem
ak–complicesMarginal note in the left margin–ak en BrenPlace: , Roletum AgnesatPerson: de MustruacoPlace: , Johannetam
Borjaudaz
Person:
uxorem Johannis MontetPerson: parrochie de BlonayPlace: ,
uxoremPerson: Glaudii VauletPerson: de CastelloPlace: , Jaquetum
Soune
Person:
morentem versus Rubeam AquamPlace: parrochie Sancti
Martini in Vuaudo
Place:
.

Interrogatus que precepta dictus dyabolus dederit sibi, dixit
quod precepit sibi quod faceret tanta mala quanta posset, videlicet quod
daret infirmitates occideretque homines et animalia.

Item dixit quod sunt circa tres anni quod ivit ad quodam nemus
de MontablenPlace: ultra Castrum Sancti DyonisiiPlace: , quadam die
mercuri
Duration: Wednesday
. Et dixit quod JoJohannes MorierPerson: occidit unum puerum
al–omicidiumMarginal note in the left margin–al apud OronsPlace: seu ad PaleseuxPlace: Language change: French, et hoc iusta matrem,
et portaverunt ad dictum nemus, sed non integrum, ymo
dimiserunt capudNotable spelling propter sanctum crisma, et ibidem commederunt.
Et aliud nescit.
Quo audito, fuit monitus pro tercia
monitione, sibi presentando misericordiam Ecclesie, assignando
ipsum post prandium ad se advisandum et pro quarta monitione
alias ad audiandumNotable spelling interloquutoriam sententiamTerm: . Datum
die et anno quibus supra
Date of origin: 5.11.1479
, presentibus ibidem nobilibus viris
castellano OchiaciOrganisation: , Anthonio de AycardisPerson: et Petro
de Novello
Person:
, testibus ad premissa vocatis.

Anno quo supra, die vero lune ante festum Sancti MartiniPerson:
yemalis
Date of origin: 8.11.1479
personaliter constitutus prefatus inquisitus coram
reverendo in ChristoPerson: ppater et domino ddomino Benedicto de MonteferrendoPerson:
Dei et apostolice Sedis gratia LausannensiOrganisation: episcopo et comite, et per
ipsum interrogatus primo, si per ipsum confessata sunt vera,
qui dixit quod non, ymo mentitus est am.
[p. 268]Page break

Interrogatus quare assentavit locum de BlonytPlace: , dixit propter hoc
quod Ysbletus de GerdiliPerson: volebatTerm: exigere ab eodem gietum
factum propter armigeros, et aliud nescit.
Quo audito,
venerebilis vir dominus RolinusPerson: ...Gap in the original (1 word)an, capellanusTerm:
procuratorque sacrosancte fidei orthodoxe petiit et dixit
quod attentis diffamationibus, inculpationibus et perjuriis quam
plurimis per prefatum GlaudiumPerson: perpetratis, ipsum declarari
torqueriTerm: et tortureTerm: subiciendum fore, donec et quousque
veritas ab ore oriatur. Quo audito, dominus7 tullit sententiam
interloquutoriam in hune qui sequitur modum ao :
Pen and ink drawing
ChristiPerson: nomine invocato, a quo omne rectum procedit judicium,
nos Baptista de AycardisPerson: , decretorum doctor, officialis curie LausannensisOrganisation:
vicariusque generalis apostolica et ordinaria auctoritatibus specialiter
deputatus, attentaCorrection inline, replaces: ad[enta]ap petitione procuratoris fideiTerm:
consideratisque maliciis, perjuriis, diffamationibus et inculpationibus
tuis, GlaudiiPerson: , contra te procedimus, declaramus et ordinamus
te torture subiciendum et torquendum fore, donec et quousque
veritas ab ore tuo oriatur, citra tamen membrorumCorrection inline, replaces: mut[ilationem]aq
mutilationem et sanguinis effusionem, de quo protestamur.

Qui fuit ductus ad locum turtureNotable spelling et ligatus et a terra
levatus. Qui rogavit quod relaxaretur et ipse puram
veritatem dixeretCorrected: diceretar. Qui fuit deligatus et ductus ad
cammeram, et qui dixit tunc quod per ipsum confessata superius
sunt vera et quod in dictis sectis ipse vidit Johannetam
Boryauda
Person:
de CastelloPlace: 8, Jaquetum SounePerson: parrochie Sancti
Martini in Vuaudo
Place:
, Johannem MelerayPerson: morentem in BrenPlace:
parrochie MustriaciPlace: .

Interrogatus qua hora ipse ibat ad dictas sectesCorrected: sectasas, qui
dixit hora noctis at ante mediam noctemDuration: night. Interrogatus de quo
vident in dictis sectis, dixit quod est grossus ignis persei
colloris et candele eiusdem colloris.
Interogatus de quo fiunt candele dicte, dixit quod de pinguedinibus
puerorum et luchinum de budellis.

Item dixit quod fuit in secta de MonthableniPlace: , et ibi vidit
Thomam de MediavillaPerson: , Roletum AgnesatPerson: fabrum
morentem apud MutruxPlace: ultra pontem9, VullytPerson: castratorem.
Et dixit quod dyabolus dedit sibi duas pissides,
quarum una repleta est pulveribusTerm: , alia pinguedinibus,
et au dixit quod sunt ad dandum infirmitates et ad faciendum
mori animalia et gentes. Et recordatur quod in dictis
av–complicesMarginal note in the left margin–av sectis ipse vidit Johannem BrasePerson: de BlonayPlace: , Giradum
Guie
Person:
de BlonayPlace: , ColletamPerson: uxoremCorrection overwritten, replaces: isaw Johannis BondetPerson: de BlonayPlace: .
[p. 269]Page break

Item dixit quod recordatur quod est annus vel circaDate: 1478 quod in domo Jaqueti
Charpit
Person:
apud TersierPlace: ipsi traxerunt unum puerum masculum
etatis quatuor annorumAge: 4 years per tibiam iusCorrection overwritten, replaces: xaxta patrem et matrem, in
quadam cammera retro, et in crastinum mortuus fuit dictus
puer. Et aliud nescit, quare fuit assignatus ad diem
crastinam ad magis confitendum alias ad continuandum torturam.
Datum die et anno quibus supraDate of origin: 8.11.1479, presentibus venerabilibus
viris dominis JoJohanne de TussiacoPerson: , Michaele de Sancto CyriacoPerson: ,
in jure peritis, nobili viro domino de BlonayPlace: , nobili Girado
Murisset
Person:
et Guilliermo ChanronPerson: , testibus ad premissa
vocatis.

Anno quo retro et die martis ante festum Sancti
MartiniPerson: yemalis
Date of origin: 9.11.1479
coram venerabili viro domino officiali
curie LausannensisOrganisation: predicto personaliter constitutus prefatus GlaudiusPerson:
inquisitus et per dictum dominum oficialem interrogatus primo, si
per ipsum confessata sunt vera, dixit quod sic.
Et fuit
in quadam alia secta videlicet in quadam area supra
ay–alia secta de
TersierPlace:
Marginal note in the left margin
–ay TersierPlace: que vocatur Area de FayoPlace: . Et dixit quod ivit
super una scoba quamCorrection inline, replaces: quodaz unxit de pinguedinibus
sibi traditis per dictum dyabolum in dictis pissides. Et
ante quam ascenderat, ipse negabat Deum, gloriosam
virginam MariamPerson: et totam Trinitatem et dicebat : « Vade
in nomine dyaboli »
. Et non se signabat, et sunt duo
anni vel circa
Date: 1477
. Et dixit quod in dicta secta ipse vidit
ba–☛ complicesMarginal note in the left margin–ba Johannem BrasePerson: de BlonayPlace: , Girardum GayPerson: dicti loci,
uxoremPerson: Glaudii VauletPerson: de ChastelPlace: .

Item dixit quod est annus cum dimidio vel circa quod occidit
unam filiam etatis unius anni vel circaDate: 1478. Que filia
bb–omicidiumMarginal note in the left margin–bb erat filie sue dicti inquisiti, uxorCorrected: uxoribc Johannis
Borrable
Person:
, strngendoCorrected: stringendoTerm: bd ipsam per collum. Et dixit quod
intravit per unam fenestram.

Item si possint intrare per aliquod parvum foramen,
dixit quod [non]Omission, restored by analogybe, quia non possunt diminure corpus nec ossa.

Item interrogatus ubi sunt dueCorrection overwritten, replaces: s[ue]bf pissides, dixit quod sunt
in domo sua, videlicet in garnerio sub stupusCorrected: stupobg et
canapoTerm: sive couraUncertain readingbh.
Interrogatus de quo deserviuntUncertain readingbi,
dixit quod illa in qua sunt pulveres, est ad faciandumNotable spelling
mori gentes et animalia, alia ad unguendumTerm:
scobamTerm: sive baculumTerm: ad ambulandum.
[p. 270]Page break

Item dixit quod recordatur quod in secta Prati de ChisiePlace: ipse vidit
Petrum GrivePerson: de ViviacoPlace: , Johannem CholletPerson: dicti loci
et est clibanarius, Johannem HugonynPerson: morentem ViviaciPlace: ,
bj–complicesMarginal note in the left margin–bj alias vero morabatur in Turre ViviaciPlace: , et habet unum
filium qui vocatur LodovicusPerson: . Et aliud nescit, quare
fuit assignatus ad diem crastinemDate: 10.11.1479 ad se advisandum,
alias ad continuendam torturam. Datum die et anno
quibus supra
Date of origin: 9.11.1479
, presentibus ibidem nobilibus viris Roleto
de Montoux
Person:
, Girado MurisetPerson: discretoque viro
Petro de NantoPerson: , testibus ad premissa vocatis.

Anno quo retro et die mercuri ante festum Sancti MartiniPerson: Date of origin: 10.11.1479,
interrogatus prefatus inquisitus per prefatum dominum
officialem primo, si per ipsum confessata sunt vera, si sit
aliquid advisatus, qui dixit quod in secta de MontablenPlace:
bk–complicesMarginal note in the left margin–bk etiam vidit Petrum bl GrivelPerson: , Johannem
Hugonyn
Person:
, Johannem CholletPerson: fornerium ViviaciPlace: .
Et aliud noluit confiteri, quare fuit ductus
ad locum torture et fuit tractus. Qui rogavit
quod relaxaretur et ipse dissiretCorrected: diceretbm veritatem. Qui
fuit relaxatus et deligatus et ad cammeram
ductus. Et bn tunc dixit quod recordatur quod sunt
duo anni vel circaDate: 1477 quod ipse et socii sui, videlicet Petrus
Grivel
Person:
, Johannes CholletPerson: , Johannes HugonynPerson: ,
Giradus GayPerson: , Johannes BrasePerson: de BlonayPlace: ,
JoJohannes MorierPerson: , Glaudius Dou PraPerson: dicti loci,
Colleta BongetaPerson: 10 de la ChevaleriyPlace: Language change: French parrochie
de BlonayPlace: , Johanneta bo–de BorjauzCorrection inline, replaces: de Borga–boPerson: ,
bp–omicidiumMarginal note in the left margin–bp Glaudius de CostelPerson: de ChalliePlace: , occiderunt unum
puerum masculum etatis duorum vel trium annorumAge: 2 years .
Qui puer erat domino de BlonayPlace: , qui puer erat in
cuna in quadam aula anteriori dicti castri11,
et hoc ante mediam noctem ; de die non recordatur.
Et languivit per duos vel tres diesDuration: 3 days.

Item interrogatus quare dictum puerum occiderunt,
dixit quod inter se dicerunt : « Dominus de BlonayPlace: habet
unum puchrumCorrected: pulchrumbq puerum masculum, qui, si ad
etatem perveniat, ipse poterit facere multa
mala agricolis »
. Et mutuo consensu inierunt
ipsum occidere.

Interrogatus in quibus sectis vidit dictos Petrum
Grivel
Person:
, Johannem HugonynPerson: et Johannem CholletPerson: ,
dixit quod in secti Prati de ChisiePlace: et in nemore
de MontablenPlace: .
[p. 271]Page break

Item interrogatus quomodo intraverunt dictum castrum,
dixit per portemCorrected: portambr et dixit quod dyabolus apperuit ipsis.

Item dixit quod fuerunt duo anni in festo PacheTerm: Date: 1477 (floating holiday) nuper
lapso, recipiando heucaristiamNotable spelling ipse reservavit
et portavit ad sectam bs nemoris de MontablenPlace:
quadam die venerisDuration: Friday. Et ibi dictum heucaristie
sacramentum sive dictam ostiam fricaverunt in quadam
patellaTerm:  ; ipsoNotable spelling existente in dicta patella, salliebatur
infra dictam pattellam. Tunc videntes, percutiebant
gladiis et cutellis, a qua ostia ixi[e]batCorrected: exibatbt sanguis.
Hoc videntes, projecterunt ad terram et pedibus
concultaverunt. Et dixit quod Johannes CholletPerson: semel
portavit.

Interrogatus que hora erat, dixit prope mediam
noctem
Duration: night
.
Interrogatus de quo videbant, dixit
quod erat ignis et candele persei colloris.
Interrogatus
de quo fiunt dicte candele, dixit quod de pinguedinibus
puerorum et luchinum de budelisNotable spelling.

Item dixit quod quando recipiebat panem benedictum,
ipse non commedebat, sed ponebat infra
ignem, et recipiando aquam benedictam, ipse
ponebat retro se. Et aliud nescit, quare
fuit assignatus ad diem crastinem ad se advisandum, alias ad continuendum torturemNotable spelling.
Datum die et anno quibus supra, presentibus
nobilibus viris Girado MurissetPerson: , Roleto
de Montoux
Person:
nec non discreto viro Guilliermo
Chanron
Person:
, testibus ad premissa vocatis.

Anno et die quibus supra, hora secunda post
meridiem
Duration: afternoon
Date of origin: 10.11.1479
, interrogatus primo quis vocabatur
ille dyabolus magister suus, dixit quod vocatur
bu–Nomen dyaboliMarginal note in the left margin–bu SatanasPerson: .
Interrogatus quo modo loquebatur,
dixit quod loquitur turpiter et habet vocem raucam.
Et aliud nescit, quare fuit assignatus
ad primam12 ad se advisandum et magis
confitendum, alias ad sibi continuendum
torturam. Datum anno, die et hora predictisDate of origin: 10.11.1479,
presentibus ibidem nobilibus viris Roleto de MontouxPerson: ,
Girado MurisetPerson: nec non discretis viris
Guilliermo ChanronPerson: et Petro de NantoPerson: , testibus
ad premissa vocatis.
[p. 272]Page break

Anno Domini Mo CCCCo septuagesimo nono, die vero
sabati post festum Sancti MartiniPerson: yemalis
Date of origin: 13.11.1479
, prefatus
inquisitus interrogatus per quem supra, mediante
juramento super sacrosanctis euvengeliisNotable spelling Dei
per ipsum delatum prius tactis, primo si per ipsum
confessata sunt vera, qui dixit quod sic et quod aliud
nescit.

Item fuit advisatus per prefatum dominum officialem
curie LausannensisOrganisation: , videlicet quod per juramentum per ipsum
delatum prestitum quod si aliquem odio malo
accusaverit, quod nunc ipsum deculpet et a suo
processu laniari faciat. Qui dixit quod sub periculo
dampnationis anime sue et per juramentum
quod prestitit, quos nominavit in suo processu
vidit in sectis hereticorum, et si aliquos
dimiserit sive tradiderit oblivioni, si ad
sui noticiam pervenerint sive perveniant, nominabit.
Et aliud nescit, quare fuit assignatus
ad primum adventum domini, alias ut supra. Datum
die et anno quibus supra
Date of origin: 13.11.1479
, presentibus ibidem
nobilibus viris Girado MurisetiPerson: , Roleto
de Montoux
Person:
nec non discreto viro Petro BlecheretPerson:
bv–burgensis LausannensisCorrected: burgensiTerm: LausannensiOrganisation: –bv, testibus ad premissa vocatis.

Anno quo supra die vero martis post festum Sancti MartiniPerson:
yemalis
Date of origin: 16.11.1479
, constitutus personaliter prefatus inquisitus coram venerabili
viro domino officiali prefato et fratre Andrea LigetiPerson: , ordinis
fratrum Predicatorum
Organisation:
, vicario domini inquisitorisTerm: , et per ipsos
interrogatus mediante juramento per ipsum delatum prestito super
sacrosanctis Dei euvangeliis bw et sub periculo dampnationis
anime suebx : primo si per ipsum confessata sunt vera,
by–complicesMarginal note in the left margin–by qui dixit quod sic. Et dixit quod recordatur quod in dictis
sectis vidit Johannem VuaddensPerson: de BlonayPlace: , et aliud
nescit. Quo audito, Johannes VuilliezPerson: procurator fidei et prefatus
delatus bz–renunciaverunt etAddition on the left margin by insertion mark–bz petierunt concludi. Quibus auditis, domini concluserunt,
assignando ipsum dietim ad diffiniendum. Datum die et anno
quibus supra
Date of origin: 16.11.1479
, presentibus ibidem nobiliCorrection inline, replaces: nobilibusca viro Girardo MurisetPerson: ,
Girardo BossonPerson: , Petro BlecheretPerson: et Jacobo GaucheriiPerson: , testibus
ad premissa vocatis et rogatis.
[p. 273]Page break

Anno Domini Mo CCCC LXX nono die vero mercuri post festum Sancti
MartiniPerson: yemalis
Date of origin: 17.11.1479
personaliter constituti, videlicet procurator fidei et prefatus
delatus, supra cimiterium ecclesie cathedralis Lausannensis coram venerabilibus viris
dominis Gerardo OddetiPerson: canonicoDamage through holeccUncertain readingcb et vicario generali domini nostri LausannensisOrganisation:
et fratre Thoma GogatiPerson: inquisitore et Baptista de AycardisPerson:
officiali et vicario generali in hac parte auctoritate ordinaria, petierunt
diffiniri et jus dici. Quibus auditis, domini diffinerunt. Datum
die et anno quibus supra
Date of origin: 17.11.1479
.

[Signature:] [Stephanus]Omission, restored by analogycd De CrestoPerson:
[p. 274]Page break
[p. 275]Page break

Registrata sunt nomina
accusatorum
LausannePlace:

Processus herethicorumTerm:

Notes

  1. Correction overwritten, replaces: ipsum.
  2. Deletion by strikethrough: sanctis D[ei].
  3. Uncertain reading.
  4. Corrected: sit.
  5. Corrected: suam.
  6. Correction overwritten, replaces: t.
  7. Corrected: sex.
  8. Deletion by strikethrough: H.
  9. Corrected: solidos.
  10. Marginal note in the left margin.
  11. Corrected: solidos.
  12. Deletion by strikethrough: concede.
  13. Corrected: prefatus.
  14. Marginal note in the left margin.
  15. Corrected: cena.
  16. Marginal note in the left margin.
  17. Corrected: ceperunt.
  18. Marginal note in the left margin.
  19. Correction inline, replaces: Sonne.
  20. Marginal note in the left margin.
  21. Deletion by strikethrough: den.
  22. Deletion by strikethrough: circa.
  23. Marginal note in the left margin.
  24. Correction inline, replaces: adquomodando.
  25. Corrected: solidos.
  26. Corrected: solidos.
  27. Correction inline, replaces: tetigit.
  28. Marginal note in the left margin.
  29. Corrected: solidos.
  30. Corrected: solidos.
  31. Corrected: penitentiam.
  32. Marginal note in the left margin.
  33. Correction inline, replaces: se[na].
  34. Deletion by strikethrough: bru.
  35. Correction inline, replaces: Johannem.
  36. Deletion by strikethrough: de.
  37. Marginal note in the left margin.
  38. Marginal note in the left margin.
  39. Deletion by strikethrough: int[errogatus].
  40. Gap in the original (1 word).
  41. Deletion by strikethrough: Ch[risti].
  42. Correction inline, replaces: ad[enta].
  43. Correction inline, replaces: mut[ilationem].
  44. Corrected: diceret.
  45. Corrected: sectas.
  46. Deletion by strikethrough: ad.
  47. Deletion by strikethrough: O.
  48. Marginal note in the left margin.
  49. Correction overwritten, replaces: is.
  50. Correction overwritten, replaces: x.
  51. Marginal note in the left margin.
  52. Correction inline, replaces: quod.
  53. Marginal note in the left margin.
  54. Marginal note in the left margin.
  55. Corrected: uxori.
  56. Corrected: stringendoTerm: .
  57. Omission, restored by analogy.
  58. Correction overwritten, replaces: s[ue].
  59. Corrected: stupo.
  60. Uncertain reading.
  61. Uncertain reading.
  62. Marginal note in the left margin.
  63. Marginal note in the left margin.
  64. Deletion by strikethrough: Grivel.
  65. Corrected: diceret.
  66. Deletion by strikethrough: di[xit].
  67. Correction inline, replaces: de Borga.
  68. Marginal note in the left margin.
  69. Corrected: pulchrum.
  70. Corrected: portam.
  71. Deletion by strikethrough: nu.
  72. Corrected: exibat.
  73. Marginal note in the left margin.
  74. Corrected: burgensiTerm: LausannensiOrganisation: .
  75. Deletion by strikethrough: primo.
  76. Deletion by strikethrough: et.
  77. Marginal note in the left margin.
  78. Addition on the left margin by insertion mark.
  79. Correction inline, replaces: nobilibus.
  80. Uncertain reading.
  81. Damage through hole.
  82. Omission, restored by analogy.
  1. La date est incomplète ; il s’agit probablement du mercredi 3 novembre 1479Date of origin: 3.11.1479.
  2. Le texte reste assez vague en donnant le terme latin de « socius » – associé/allié. Il peut s’agir d’un officier du pouvoir public ou d’une personne au service d’une autorité seigneuriale ou ecclésiastique qui arrête Claude BochetPerson: .
  3. Georges Ier de BlonayPerson: , seigneur de BlonayPlace: de 1468 à 1482Date: 1.1.1468 – 31.12.1482 (Mottaz 1982 I, p. 241, voir aussi Maier 1996, p. 396).
  4. L’interrogatoire s’arrête ici.
  5. Il s'agit de Jean DufourPerson: ou Jean de Furno (cf. Maier 1996, p. 44–46, 405. Un Jean DufourPerson: , de PallensPlace: , est mentionné comme témoin au procès de Jeannette BarratierPerson: le 15Date: 15.11.1480 et le 24 novembre 1480Date: 24.11.1480 (SDS VD D 1 18-1).
  6. A savoir l’évêque de Lausanne Benoît de MontferrandPerson: .
  7. Il s’agit certainement de l’official Baptiste d’AycardPerson: , qui rend ici la sentence interlocutoire.
  8. Jeannette BorjaudazPerson: , épouse de Jean de MontetPerson: , vit à TercierPlace: dans la paroisse de BlonayPlace: , non pas de Châtel-Saint-DenisPlace: (Maier 1996, p. 416).
  9. Pont sur la BayePlace: de MontreuxPlace: .
  10. Il s’agit peut-être de Collette BondetPerson: de BlonayPlace: mentionnée plus haut.
  11. Il faut se demander si la précision « anterior » oppose cette salle à l’« aula magna » qui se trouve au coin sud-ouest du château de Blonay. Dans ce contexte la désignation « anterior » indiquerait qu’elle ne se trouvait pas du côté lac, mais bien dans la partie nord-ouest du château du côté de l’entrée ; elle serait donc « anterior » par rapport à celle-ci. Cette partie nord-ouest est postérieur au complexe dans lequel se trouve l’« aula magna », malheureusement elle est détruite au XIXe siècle. Au Moyen Âge, elle représente la partie la plus sûre du château, car, pour y accéder, il faut franchir plusieurs points de défense. C’est l’une des raisons pour laquelle elle abrite aussi la partie habitation du château (Maier 1996, p. 193).
  12. Il manque le nom auquel l’adjectif se réfère.