check_box zoom_in zoom_out
SDS VD D 1 3-1

Les sources du droit suisse, XIXe partie : Les sources du droit du canton de Vaud, D. Répression de la sorcellerie en Pays de Vaud (XVe–XVIIe siècles), Tome 1 : le registre Ac 29 des ACV, by Pau Castell Granados, Gwendolin Ortega and Martine Ostorero

Citation: SDS VD D 1 3-1

License: CC BY-NC-SA

Procès de sorcellerie intenté contre Catherine Quicquat, de Vevey

1448 March 15 – 18. Château de La Tour-de-Peilz

Catherine Quicquat, de Vevey, comparait le 15 mars 1448 devant l’inquisiteur Pierre d’Aulnay et le vicaire épiscopal Léopard de Bosco, au château de La Tour-de-Peilz. Elle est dénoncée par plusieurs personnes déjà condamnées ainsi que par les témoins d’une enquête secrète instruite auparavant par les mêmes inquisiteur et vicaire. Suite à la deuxième monition, le procureur de la foi Pierre Rondinel produit des dépositions de témoins et des actes de procès d’hérétiques condamnés qui ont dénoncé Catherine. Le lendemain, suite à la troisième monition et comme Catherine refuse de passer aux aveux, le procureur de la foi demande une sentence interlocutoire pour soumettre l’accusée à la torture. Après une dernière monition, la sentence interlocutoire est rendue par la cour et exécutée immédiatement. Le dimanche 17 mars, Catherine demande au châtelain de La Tour-de-Peilz d’amener devant elle l’inquisiteur pour entendre sa confession. En présence de l’inquisiteur, du procureur de la foi, du notaire et de deux témoins, l’accusée passe aux aveux et dénonce onze personnes (7 hommes et 4 femmes), dont quatre déjà condamnés comme hérétiques. Le lendemain, Catherine ratifie ses aveux à l’exception de l’accusation contre l’un des supposés complices : Pierre Munier. Le même jour, la sentence est rendue par la cour et prononcée publiquement devant l’église Saint-Martin de Vevey.

Les procès de Jaquet Durier (SDS-VD-D_1-2-1 : ACV, Ac 29, p. 5–28), de Catherine Quicquat (SDS VD D 1 3-1 : ACV, Ac 29, p. 29–43), de Pierre Munier (SDS VD D 1 4-1 : ACV, Ac 29, p. 44–55), de Pierre Chavaz (SDS VD D 1 5-1 : ACV, Ac 29, p. 56–71) et de Pierre Antoine (SDS VD D 1 6-1 : ACV, Ac 29, p. 104–119) ont été intentés entre 1448 et 1449. Ils sont les témoins d’une vaste chasse aux sorciers menée sur la Riviera lémanique et dans le Nord vaudois au milieu du XVe siècle.

Le procès de Catherine Quicquat occupe les pages 29 à 43 du registre Ac 29. Il a été consigné dans un cahier qui compte huit folios, avec une erreur de numérotation moderne, puisqu’on trouve une page 29bis. Les pages 41 et 42 sont restées blanches, et le dos du cahier (p. 43) ne contient qu’une seule annotation qui atteste l’extraction des noms des complices. Le premier folio du dossier (p. 29–30) contient une partie de l’enquête secrète correspondant au témoignage de Jean Brunet, bourgeois de Vevey. Les actes ont été rédigés par le notaire Claude Burritaz, qui est aussi l’auteur des annotations marginales, et qui authentifie le document à l’aide de son signet.

Edition Text

[Registratur’s sign on the left margin in a hand of the 20th century:] 1448 marsDate: March 1448

Processus Catherine QuiqctatPerson: de ViviacoPlace:

Sequitur inquisicio secreta sumpta per venerabiles viros dominos fratrem Petrum de AlnetoPerson: ordinis PredicatorumOrganisation: 1, heretice pravitatis inquisitoremTerm: in diocesi LausannensiPlace: et GebennensiPlace: et quibusdam aliis civitatibus et locis, a sancta Sede apostolica specialiter deputatum, et Leopardum de BoscoPerson: vicariumTerm: in hac parte reverendi in ChristoPerson: patris et domini nostri domini Georgii de SaluciisPerson: Dei et apostolice Sedis gracia LausannensisOrganisation: episcopiTerm: et comitisTerm: , contra et adversus CatherinamPerson: uxorem Thome QuicquatPerson: inquisitam.

Et primo2 discretus vir Johannes BrunetiPerson: clericusTerm: et burgensisTerm: TurrisOrganisation: primus testis productus juratus deligenterNotable spelling et secrete examinatus de et super infamiaTerm: prefate CatherinePerson: inquisite. Qui testis dicit et deponit quod, a sex autCorrection overwritten, replaces: a[nis]a septem annis citra vel circaDuration: 7 years, ipse testis dici audivit in villis ViviaciPlace: , Turris de PeilPlace: a pluribus personis notis et vicinis dicte CatherinePerson: et quamplurimis aliis, quod ipsa CatherinaPerson: fuerat, erat et adhucCorrection overwritten, replaces: adhuncb est de heresisTerm: pravitate diffamataTerm:  ; dicens ulterius idem testis se dici audivisse certis diebus et horis a pluribus personis fidedignis quod quadam die qua dicta SibilietaPerson: cumbrusta fuit adducta ante Hospitale c–novis veteriCorrected from: Novum3 Veteris–c MacelliPlace: 4 ViviaciPlace: in jornatisTerm: castelli predicti loci pro cognicione de eadem SibiliaPerson: fienda de et super crimine heresisTerm: tunc detentaCorrection overwritten, replaces: detentamd ; [p. 29bis]Page breakdicta SibilietaPerson: videns prefatam CatherinamPerson: in quadam fenestra necnon dictam JoliazPerson: 5, dixit et ore suo proprio protulit : « Ultra sunt due mulieres – respiciendo contra easdem mulieres – que ita beneAddition above the linee meruissentCorrection above the line, replaces: merueruntf esse hic loco quo sumCorrection overwritten, replaces: suntg adducta pro cognicione fienda, prout et ego ». Subjungens quod quodam anno lapso de quo dicit se non recordari ad presens quod idem ponens dietinNotable spelling continuabat in domo domini Johannis GachetPerson: suo videre, in qua morabatur prefata CatherinaPerson: inquisita, que quidem CatherinaPerson: quamplurimis diebus et vicibus eidem testi deponenti cum eadem CatherinaPerson: solo in stupa dicte domus existenti levando litteras pergameneasCorrection overwritten, replaces: pergamenash, dixit eidem JohanniCorrection overwritten, replaces: JohaneteiPerson: deponenti, apponendo manus supra spatula eius tamquam pota : « JohannisPerson:  » – loquendo eidem deponenti – « ego tanta mala j orribilia feci, nescio quid deveniam ». Aliud nescit nisi quod quamplurima nefandissimaTerm: k eidemAddition inlinel JohanniPerson: dixit, de quibus non recordatur, sed dicens premissa per ipsum deposita prout deposuit sunt vera super generalibus ; interrogatus an prece, precio, odio, timore vel favore etcAbbreviation., dicit quod nomCorrected from: nonm nisi pro sola veritate dicenda.

[p. 30]Page break

15 mars 1448

Anno Domini millesimo quatercentesimo quadragesimo octavo a nativitate Domini sumpto die vero veneris decima quinta mensis marciiDate of origin: 15.3.1448. Sequitur n inquisicio seu inquisicionalis processus qui et que faciunt seu fieri intenduntur per venerabiles et egregios viros dominos o fratrem Petrum de AlnetoPerson: ordinis PredicatorumOrganisation: heretice pravitatis inquisitorem p–in civitate LausannensiPlace: et quibusdam aliis civitatibus et locisAddition on the left margin by insertion mark–p et Leopardum de BoscoPerson: [vicarium]Omission, restored by analogyq in hac parte reverendi in ChristoPerson: patris et domini nostri domini Georgii de SaluciisPerson: Dei et apostolice Sedis gracia LausannensisOrganisation: episcopi et comitis, contra et adversus CatherinamPerson: uxorem Thome QuicquatPerson: de ViviacoPlace: Lausannensis diocesisPlace: , ex mero officio sacre inquisicionis, diffamatam de crimine heresis damnate atque inculpatam per plures suos complices in crimine heresis dampnate qui eam in suis processibus inculpaverunt atque in ipsa sua inculpacione usque ad mortem inclusive perseveraverunt.

Et primo die predictaDate of origin: 15.3.1448 in castro Turris de PeilPlace of origin: ipsa CatherinaPerson: inquisita in platea ipsius castri constituta in conspectu predictorum dominorum inquisitoris et vicarii ac monita per eosdem dominos et inducta sacris ac monicionibusTerm: ut veritatem de criminibus perpetratis in facto heresis dampnate vellet recognoscere, interrogata est prout sequitur.

Et primo utrum sciat se fore et esse diffamatam inter bonos et graves cristianos de pravitate hereticaTerm: . r–Confitetur infamiamMarginal note in the left margin by other hand (B)–r Que respondit et sponte recognovit seipsamCorrection overwritten, replaces: ipsams esse diffamatam de huiusmodi crimine et quod multociens fuit sibi improperatam a pluribus personis diversarum condicionum.

Item magis interrogata a quo tempore fuit diffamata, t–Tempus infamieMarginal note in the left margin by other hand (B)–t dixit et respondit quod a tempore mortis cuiusdam SibiliePerson: que fuit combrusta in ViviacoPlace: , ipsa sumpxit inicium sue diffamacionis.

[p. 31]Page break

Item magis interrogata quare sit diffamata a tempore dicte SibiliePerson: , dixit et respondit quod ideo quia u–Causa infamieMarginal note in the left margin by other hand (B)–u ipsa conversabatur secum ; addens ulterius quod ipsa SibiliaPerson: , combrusta pro heresis crimine, docuit ipsam dare ad sumendum viro suo tres gutas sanguinis emissi a corpore suo proprio, quod hoc fecit, ut videlicet vir suus eam adamaret et sibi non esset molestus.

Item magis interrogata si aliud sciat de crimine heresis de qua diffamatur, dixit et respondit quod non, sed juravit super sanctis Dei euvangeliis die crastina se dicturam omnem veritatem de et super sibi impositis quam noverit et sciverit, petens dilacionem usque in crastinumDate: 16.3.1448.

Quibus peractis predicti domini inquisitor et vicarius predictam CatherinamPerson: inquisitam caritative et in visceribus Jhesu ChristiPerson: multipliciter admonueruntTerm: ut, spreta omni seculi vanitate atque postposito omni timore humano, omnem puram et nudam veritatem super commissis criminibus de quibus inculpatur vellet recognoscere, promittentes eidem, si hoc faceret, omnem gratiam sancte matris Ecclesie, requirentes inde sibi dari et concedi litteras testimoniales per me infrascriptum juratum clericum et notarium auctoritate imperiali notarium publicum. Que quidem CatherinaPerson: humiliter requisivit predictos dominos judices ut sibi terminum concederent usque ad diem crastinam ad se avisandum et super interrogatoriis sibi factis v deliberandum.
Cui CatherinePerson: inquisite ipsi domini judices assignaverunt diem sequentem que erit decima sexta mensis huius marcii, [p. 32]Page breakhora primeDuration: morningDate: 16.3.1448, presentibus ibidem Petro RosPerson: castellanoTerm: ViviaciOrganisation: , Anthonio BonedieiPerson: , Johanne CatioPerson: , Johanne BrunetiPerson: et Johanne de BerchiezPerson: , burgensesTerm: Turris de PeilOrganisation: , testibus ibidem astantibus et me notario subscripto.

15 mars 1448, plus tard

Anno et die predictis hora et loco superius scriptisDate of origin: 15.3.1448 vigore assignacionis suprascripte predicta CatherinaPerson: inquisita fuit per prefatum dominum inquisitorem caritative admonita utAddition inlinew, per passionem domini nostri Jhesu ChristiPerson: , omnem veritatem vellet recognoscere. Que quidem CatherinaPerson: inquisita dixit et respondit ipsam non esse aliqualiter x maculatam de heresiiNotable spelling, nec unquam aliud diceret seu recognosceret. Qua monicioneTerm: sic facta visaque responssioneNotable spelling attentisque infamia et accusacionibus contra eandem inquisitam per aliquos y concrematos hereticos factasCorrected from: factisz, produxit discretus vir frater Petrus RandonelliPerson: ordinis PredictatorumCorrected from: PredicatorumaaOrganisation: procurator fideiTerm: in vim majoris probacionis quosdam testes et processus. Quibus premissis sic factis atque visis petiit idem procurator fidei debere inquiri in propriam personam ipsius inquisite atque torquiriTerm: debere donec veritas ab ore suo eruatur, petens super premissis interloqui. Qui prefatus dominus inquisitor attentis productis et requisicionibus per procuratorem fidei factis, assignavit eisdem partibus diem sabbati predictam hora noneDuration: afternoonDate: Saturday, 16.3.1448 ad procedendum ulterius in causa prout juris fuerit et racionis.

[p. 33]Page break

16 mars 1448

Anno predicto, die vero sabbati que fuit decima sextaCorrection above the line, replaces: setaab mensis huius marciiDate of origin: 16.3.1448 vigore assignacionis suprascripte in castroPlace of origin: predicto et in camera superioriCorrected from: superioreac juxta magnam aulam comparuit prefata CatherinaPerson: inquisita coram prefatis dominis inquisitore et vicario atque admonita per eosdem dominos judices caritative pro tercia monicioneTerm: et termino peremptorio, ut veritatem sponte et cunfesstinCorrected from: confestimad vellet recognoscere. Que quidem CatherinaPerson: delata nichil in contrarium premissorum allegans, respondit : « Vere ego non amplius loquar quam supra jam locuta sum ; faciatis de meAddition above the lineae quid volueritis ».
Qua responsione sic facta, prefatus frater Petrus RondinelliPerson: procurator fidei, videns suam dicte CatherinePerson: pertinanciamCorrected from: pertinaciamaf, petiit prefatis dominis judicibus, prout superius per ipsum petitum extitit, videlicet ag sentenciam interloquutoriamTerm: contra eandem CatherinamPerson: delatam proferri ipsamque exequutam demandari, ah–dicens et proponens sic de, etcAbbreviation.Addition on the left margin by insertion mark–ah de jure fieri debere, ai–producens processum inquisitorialem contra eandem ream factum atque certos alios processus in quibus ipsa delata per plures suos complices fuerat inculpata de crimine heresis de qua inquiritur, videlicet processum etcAbbreviation.Addition on the right margin" by insertion mark–ai Que quidem CatherinaPerson: fuit per prefatos dominos inquisitores iterata vice caritative admonita in virtute passionibusCorrected from: passionisaj domini nostri Jhesu ChristiPerson: ut omnem veritatem de per eam in crimine heresis perpetratis vellet recognoscere. Que CatherinaPerson: delata aliud non respondit nisi prout supra. Qui prefatus procurator fidei petiit per prefatos dominos judices interloqui, prout supra per ipsum petitum extitit.
Quibus auditis et per procuratorem fidei petitis ipsa CatherinaPerson: delata presente nichil in contrarium premissorum dicente seu allegante, [p. 34]Page breaksed dicente : « Ecce me, faciatis quid volueritis, quia nichil aliud de me habebitis ».
Prefati domini judices habita deliberacione cum libris et viris peritis suam tulerunt sentenciam interloqutoriamNotable spellingAddition on the right margin" by insertion markak in hunc qui al sequitur modum :
Pen and ink drawing † ChristiPerson: nomine am–Prima sentencia interloqutoriamMarginal note in the left margin by other hand (B)–am invocato. Nos prefati inquisitor et vicarius, actentis difamacionibus, accusacionibus et requisicionibus procuratoris fidei certisque aliis animum nostrum moventibus, te CatherinamPerson: delatam decernimus, pronunciamus et judicamus per hanc nostram interlocutoriam sentenciam, te debere in propriam personam inquiri, donec et quousque veritas ab ore tuo eruatur, citra tamen mortem, sanguinis effusionem et membrorum mutilacionem de quibus expresse protestatur.
Qua sentencia lata, ipsa delata nichil in contrarium allegante, procurator fidei eandem sentenciam quantum potuit approbavit et petiit eandem sentenciam interlocutoriam exequucioni demandari. Quibus sic factis, predicta anCatherinaPerson: delata fuit ad cordamTerm: ligata atque a terra pluribus vicibus elevata, tandem ad suiNotable spelling requestam fuit eadem CatherinaPerson: deposita, nil tamen aliud confiteri volente, sed solum dicente : « Demictatis me pro nunc, et ego me avisabo ». Eo tunc ao–eandem CatherinamCorrected from: eadem CatherinaPerson: –ao juxta ignem in camera domini castellani fuit adducta pro sua calefacioneCorrected from: calefactioneap recreativa, et ibidem demissa.
Acta fuerunt hec prout supra, presentibus venerabilibus viris fratre Petro AnselPerson: ordinis Sancti FrancisciOrganisation: , Girardo AlbiPerson: , Petro de CultilliaPerson: jurisperitisTerm: , Guillelmo de LavigniacoPerson: priore de SeptemsalisOrganisation: 6, magistro BartholomeoPerson: de LinierolisPlace: , Johanne allumpno de BlonayPerson: , Jacobo de FluminePerson: , Petro RosPerson: castellano, Johanne de BerchiePerson: et Johanne BrunetiPerson: testibus ibidem astantibus.

[p. 35]Page break

17 mars 1448

Anno domini millesimo quatercentesimo quadragesimo octavo a nativitate sumpto, die vero dominica de RamispalmarumTerm: decima septima mensis marcii hora sexta ante meridiemDuration: afternoonDate of origin: 17.3.1448, prefata CatherinaPerson: misit per Petrum aq RosPerson: castellanum dicti loci querere prefatum dominum inquisitorem ad ipsam CatherinamPerson: audiendum de perpetratis per eam in crimine heresi ; ad cuius Petri RosPerson: requestam et pro consolacione ipsius inquisite, ad eandem inquisitam accessit una secum Anthonio BonedieiPerson: , fratre Petro RondinelliPerson: , Johanne ChevalierPerson: et me notario subscripto.
Quibus ibidem presentibus in castro Turris de PeilPlace of origin: in quadam camera juxta portam coram eadem CatherinaPerson: , eadem CatherinaPerson: dixit prefato domino inquisitori : « Habeatis misericordiam de me, quia vere ego volo confiteri omnia per me commissa in crimine heresi ».

Et primo dixit et sponte confessa fuit quod sunt circiter undecinNotable spelling anni vel circaDate: 1437 quod ipsa inquisita veniendo de versus Sanctum MartinumPlace: ViviaciPlace: obviavitCorrection overwritten, replaces: oviavitar cuidam mulieri dicte SibiliePerson: que fuit cumbrustaNotable spelling. Que quidem SibiliaPerson: eidem CatherinePerson: dixit : « Vere opportet quod ego confitear tibi, et tu confitearisCorrection overwritten, replaces: confiterisas michi ». Que at–Introitus sinagogeTerm: Marginal note in the left margin by other hand (B)–at inquisita respondit : « Ego non sum presbiter, vere non faciam ». Et tunc eadem SibiliaPerson: eandem CatherinamPerson: invitavit ad cenam ad domum suam eadem die. Que quidem CatherinaPerson: ivit ad cenandum cum eadem SibiliaPerson: et comedit bonas carnes, sed nescit que essent.

[p. 36]Page break

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod quadam die lune inter nonam et decimam horasDuration: eveningDuration: Monday quidam Petrus FlourPerson: , Johanneta AvonsazPerson: et predicta SibiliePerson: 7, blandis loquiis eandem CatherinamPerson: duxerunt ad quandam aream que erat Johannis GotPerson: , vocata area de GilamontPlace: , et ibidem erat quidam renardusTerm: au–Nomen dyaboliTerm: Marginal note in the left margin by other hand (B)–au qui vocabatur RabielPerson: . Interrogata quid esset ille renardus, dixit quod predicta SibiliePerson: dixit ei quod opporterat sibi facere homagiumTerm: quia erat magister sinagoge, sed non credebat ipsum renardum esse diabolumTerm:  ; dicit tamen quod ipsa tunc renuit facere homagium. Interrogata qui erant presentes, dicit av–ComplicesMarginal note in the left margin by other hand (B)–avquod predicti Johannes GotPerson: et Johannes BoveratPerson: de ViviacoPlace: , dicens tamen quod nil aliud fecerunt, nec biberunt nec comederunt, sed assignaverunt diem jovisDuration: Thursday tunc inmediate sequentumCorrected from: sequentemaw in eodem loco.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod eadem die jovisDuration: Thursday superius dicta eadem CatherinaPerson: cum superius nominatis ivit ad sinagogam in area predicta ibidemque diabolo in specie unius renardi homagium fecit etAddition above the lineax obsculata est in culo sub cauda ay–YdolatriaTerm: Marginal note in the left margin by other hand (B)–ay deditque eidem diabolo vocato RabielPerson: in signum homagii et fidelitatis quatuor denarios lausannensesCurrency: 4 pennies of Lausanne quos sibi posuit supra quendam lapidem. az–Census et tributumMarginal note in the left margin by other hand (B)–az Quo homagio facto idem demonTerm: RabielPerson: magister suus precepit sibi inquisite ut ipsa negaret Deum omnipotentem, beatam Virginem ba–ApostasiaTerm: a fideMarginal note in the left margin by other hand (B)–ba MariamPerson: totamque curiam celestem et omnia Ecclesie sacramenta. Que quidem CatherinaPerson: premissa omnia negavit cupiavitque ad terram in despectu premissorum.

[p. 37]Page break

bb–Comestio carnis humaneTerm: Marginal note in the left margin by other hand (B)–bb Item magis dixit et sponte confessa fuit quod ipsa CatherinaPerson: inquisita cum pluribus quos omnes non noscebat in eadem sinagoga comederunt carnes puerorumTerm: bc–cum aleis viridisAddition on the left margin by insertion mark–bc, bonum panem et biberunt bonum vinum album et rubeum.

Item interrogata an esset de dieDuration: day sive de nocteDuration: night, dixit bd–Quare qui male agit, odit lucem.Marginal note in the left margin by other hand (B)–bd quod de nocteDuration: night. Interrogata qualiter se videbant, dixit et sponte confessa fuit quod se videbant mediantibus quibusdam parvis candelis lumenTerm: emictentibus be–De candelis synagogueTerm: Marginal note in the left margin by other hand (B)–be obscurum ad modum aque que exit de fimo, et sunt ille candele ad modum stercoris canisTerm: .

Item magis interrogata qualiter ibat ad sinagogam, dixit et respondit quod ibat et rediebat supra unum parvum baculum album quem bf–BaculusTerm: Marginal note in the left margin by other hand (B)–bf sibi tradiderant dicta SibiliezPerson: que fuit igne cremata et quedam dicta AvonsazPerson: de ViviacoPlace: .

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod magister suus videlicet RabielPerson: , qui gerebat plurima cornua in capite suo, dum erat in sinagoga in specie predicta cum pluribus renardis, sibi inquisite precepit et dixit quod in PaschateTerm: Date: floating holiday non reciperet bg–De corpore ChristiTerm: Marginal note in the left margin by other hand (B)–bg corpus Christi ; et si recipereat, quod apportaret sibi ad sinagogam aut saltin daret ad comedendum canibus. Que quidem CatherinaPerson: dixit se corpus Christi recepisse prout ceteri christiani nec fecit superius per magistrum suum sibi imposita.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod magister suus RabielPerson: promisit sibi inquisite bh–DyabolusTerm: dabat ei stipendiumMarginal note in the left margin by other hand (B)–bh dare quolibet mense quinque solidos lausannensesCurrency: 5 of Lausanne. Interrogata an ille magister sibi tradiderit, dixit quod non, ymo Johannes GotPerson: et post mortem ipsius quidam homo de CastelloPlace: qui est in medio etatis.

[p. 38]Page break

Item magis interrogata qui ibidem fuerunt presentes, dixit et sponte confessa fuit quod dicta bi–ComplicesMarginal note in the left margin by other hand (B)–bi SibiliePerson: et dicta AvonsazPerson: , uxor Henrici de PlateaPerson: 8 et dicta JoliazPerson: , filia Stephani douz ClochierPerson: , Johannes GotPerson: et quidam homo de CastelloPlace: qui est in medio etatis.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod ipsa quadam alia die jovis fuit bj–ComplicesMarginal note in the left margin by other hand (B)–bj in sinagoga in area Petri TorneriiPerson: de AutavillazPlace: ubi fuerunt omnes per ipsam superius nominati et quedam Colleta RosetazPerson: 9 de BrentPlace:  ; ibique comederunt quandam filiam que erat SibiliePerson: et quod ipsamet SibiliaPerson: interfecit et apportavit ad sinagogam, et quidam Petrus FlourtPerson: eam preparavit quia tunc erat quocus – et post ipsum fuit coquus Jaquetus DurierPerson: de BlonayPlace:  –, et postmodum eandem filiam comederunt cum aleis albis.

Item magis dixit et sponte confessa fuit quod quando ipsi fuerunt cenati tripudiaverunt, et quod erant ibidem tum plures vurpesTerm: et cati, et quidam magnus qui sedebat in specie orribilissima quasi unius demonis qui habebat os torsum ; et postmodum habitabant, bk–Coitus cum demoneMarginal note in the left margin by other hand (B)–bk primo magister sinagoge habitabat cum ipsa, antequam alii et post eum alii homines.

Item interrogata an ille diabolus emitteret semen prout alie persone, qui respondit et dixit quod non, sed dicit quod habentNotable spelling senxumCorrected from: sexumbl ita frigidum quod est unum mirabile, dicens ulterius quod ipsa multociens ea de causa infirmabatur.

[p. 39]Page break

Item magis interrogata quantis vicibus magister cum ea habitavit et qualiter habitabat, bm–Quotiens demon coivit secumMarginal note in the left margin by other hand (B)–bm dixit et sponte confessa est quod circa duodecim vicibus et more sodometico. Item magis interrogata quanti homines cum ea habitabant, dixit quod aliquando sex et aliquando plures, et quod diabolus, quando ibat ad eam, erat sicut unius sovajozTerm: Language change: French.

Item magis dixit et sponte confessa fuit ipsam inquisitam fuisse quadam alia vice – fuit annus in vindemiis nuper lapsis – usque Sanctum MartinumPlace: ubi tenerunt sinagogam et fecerunt magnum tumultum cuidem presbitero qui exivit curam10, quod ipse incepit clamare, et fuit hoc juxta latrinas, fueruntque ibidem bn–ComplicesMarginal note in the left margin by other hand (B)–bn presentes, dixit quod predicta JoliazPerson: , Anthonius BronPerson: , Petrus MugnerPerson: et Johanneta de PlateaPerson: superius nominata nil aliud ibidem fecerunt, dicens ulterius quod ibant ad sinagogam bis in septimana videlicet [diebus]Omission, restored by analogybo luneDuration: Monday et jovisDuration: Thursday.

Item magis dixit et sponte confessa fuitNotable spelling11 ipsam fuit ad sinagogam quadam alia vice usque nemus dictum OrbereazPlace: ubi biberunt et comederunt prout bp in aliis sinagogis, bq–ComplicesMarginal note in the left margin by other hand (B)–bq et vidit predictum Petrum MugnerPerson: . Interrogata sub periculo anime sue an esset hereticus, dixit quod sic ; dicens ulterius quod vidit eum in sinagoga circa octo vicibus et habitavit more sodometico cum ea prout ceteri. Interrogata in quibus locis ipsa inquisita vidit ipsum PetrumPerson: , dixit quod in locis superius nominatis per ipsam. Nulla alia pro tunc dixit.
Et fuerunt presentes br Anthonius BonedieiPerson: , Johannes ChevalierPerson: , frater Petrus RondinelliPerson: et ego notarius subscriptus.

[p. 40]Page break

18 mars 1448

Anno predicto die vero lune sequenti hora primeDuration: morningDate of origin: 18.3.1448 loco predicto, coram prefatis dominis inquisitore et vicario comparuit eadem CatherinaPerson: inquisita. Ultra premissa dixit bs–Rediit ad vomitumMarginal note in the left margin by other hand (B)–bs quod ipsa fuit confessa in GebennisPlace: ante mortem SibiliePerson: , et post iterato reincidit in sinagoga. Item magis fuerunt omnia et singula superius scripta et per ipsam confessata retractataCorrected from: reiteratabt quibus reiteratis et sibi lectis, eius medio juramento tactis Dei euvangeliis omnia confirmavit esse vera12, sub dampnacione anime sue, excepto de Petro MugnerPerson: quem accusaverat, quia dixit ipsum nunquam vidisse in aliqua sectaTerm:  ; bene dixit quod ipse Petrus MugnerPerson: cognoverat eam carnaliter.
Interrogata an aliud vellet addere vel diminuere, dixit quod non, et si vellet concludere in suo bu–Renunciatio in causaMarginal note in the left margin by other hand (B)–bu processui, dixit quod sic. Eo tunc eadem CatherinaPerson: inquisita et frater Petrus RondinelliPerson: renunciaverunt processui et cause et petierunt per prefatos dominos judices cum ipsis concludi.
Quiquidem prefati domini judices concluderunt et assignaverunt eisdem partibus bv–eandem diemCorrected from: eadem die–bv hora noneDuration: morning ante ecclesiam Beati MartiniPlace: de ViviacoPlace: ad audiendum jus sentenciamque diffinitivam proferendam.
Quibus die, horaDuration: morningDate of origin: 18.3.1448 et loco predictis, post sermonem generalemTerm: ibidem factum confirmatoque per ipsam coram populo suo processu, prefati domini judices sedentes pro tribunali suam tulerunt sentenciam in hunc qui sequitur modum : In nomine sancte et individue Trinitatis amen13.
Et fuerunt presentes in confessione et retractacione premissorum venerabiles viri discreti Girardus AlbiPerson: , Petrus de CurtilliaPerson: jurisperitiTerm: , Anthonius BonedieiPerson: , Johannes de BerchierPerson: , Petrus RosPerson: castellanus dicti [loci]Omission, restored by analogybw, Johannes BrunetiPerson: et ego notarius suscriptus. Datum ubi supra.

[Signature:] Glaudius BurritazPerson: Notarial sign

[p. 41]Page break

[p. 42]Page break

[p. 43]Page break

bx–Extraxi nomina accusatorum infrascriptorumAddition on the bottom in another hand–bx

Notes

  1. Correction overwritten, replaces: a[nis].
  2. Correction overwritten, replaces: adhunc.
  3. Corrected from: Novum3 Veteris.
  4. Correction overwritten, replaces: detentam.
  5. Addition above the line.
  6. Correction above the line, replaces: meruerunt.
  7. Correction overwritten, replaces: sunt.
  8. Correction overwritten, replaces: pergamenas.
  9. Correction overwritten, replaces: Johanete.
  10. Deletion by strikethrough: fec[i].
  11. Deletion by strikethrough: de crim[ina].
  12. Addition inline.
  13. Corrected from: non.
  14. Deletion by strikethrough: pro[cessus].
  15. Deletion by strikethrough: inquisitorem.
  16. Addition on the left margin by insertion mark.
  17. Omission, restored by analogy.
  18. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  19. Correction overwritten, replaces: ipsam.
  20. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  21. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  22. Deletion by strikethrough: interrogandum.
  23. Addition inline.
  24. Deletion by strikethrough: in[culpatam].
  25. Deletion by strikethrough: he[reticos].
  26. Corrected from: factis.
  27. Corrected from: Predicatorum.
  28. Correction above the line, replaces: seta.
  29. Corrected from: superiore.
  30. Corrected from: confestim.
  31. Addition above the line.
  32. Corrected from: pertinaciam.
  33. Deletion by strikethrough: dictum.
  34. Addition on the left margin by insertion mark.
  35. Addition on the right margin" by insertion mark.
  36. Corrected from: passionis.
  37. Addition on the right margin" by insertion mark.
  38. Deletion by strikethrough: qu[i].
  39. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  40. Deletion by strikethrough: Anthonia fuit.
  41. Corrected from: eadem CatherinaPerson: .
  42. Corrected from: calefactione.
  43. Deletion by strikethrough: de.
  44. Correction overwritten, replaces: oviavit.
  45. Correction overwritten, replaces: confiteris.
  46. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  47. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  48. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  49. Corrected from: sequentem.
  50. Addition above the line.
  51. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  52. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  53. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  54. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  55. Addition on the left margin by insertion mark.
  56. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  57. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  58. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  59. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  60. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  61. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  62. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  63. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  64. Corrected from: sexum.
  65. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  66. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  67. Omission, restored by analogy.
  68. Deletion by strikethrough: jam.
  69. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  70. Deletion: Jo[hannes].
  71. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  72. Corrected from: reiterata.
  73. Marginal note in the left margin by other hand (B).
  74. Corrected from: eadem die.
  75. Omission, restored by analogy.
  76. Addition on the bottom in another hand.
  1. Il s’agit des DominicainsOrganisation: établis au couvent de la MadeleineOrganisation: à LausannePlace: (Ostorero 1995, p. 195).
  2. Il est rare que la déposition d’un témoin soit conservée, d’où le grand intérêt de ce document. Le terme « primus » nous indique par ailleurs que d’autres témoins ont été entendus au cours de cette enquête préalable. Ce témoignage ne porte malheureusement pas de date précise.
  3. L’Hôpital Neuf du Vieux-MazelPlace: a été fondé en 1327Date: 1327. C’est dans la grande salle de cet édifice que se tenaient les séances du Conseil de Ville, dès 1356Date: 1356 (De Montet 1884, p. 84–89 et p. 108). Peut-être est-ce pour cette raison que SibyllePerson: y est conduite.
  4. Le quartier du Vieux-MazelPlace: (ou Vieux-Marché) est un bourg ancien de VeveyPlace: , situé sur l’emplacement probable de la station romaine de VibiscumItalic (De Montet 1884, p. 23–30).
  5. Une « Joliat » est déjà mentionnée dans le procès de Jaquet DurierPerson: (SDS VD D 1 2-1 : ACV, Ac 29, p. 24).
  6. Prieuré des chanoines du Grand-Saint-BernardPlace: .
  7. Dans la comptabilité de la châtellenie savoyarde de Vevey / La Tour-de-Peilz, figure à la fin du compte du 1er mars 1440 au 1er mars 1441Date: 1.3.1440 – 1.3.1441 reçu par le trésorier général de SavoiePlace: Michel de FerroPerson: la mention selon laquelle une certaine SybillePerson: , épouse de Jaquet GonraPerson: (qualifié ailleurs de « magister » et habitant de VeveyPlace: ), a été brûlée pour ses « démérites », suite à une condamnation des bourgeois et des coutumiers de VeveyPlace: (Ostorero et al. 2007, p. 415–417, 433).
  8. Nous apprendrons plus tard qu’elle se prénomme JeannettePerson: .
  9. Il s’agit de la même Colette RosetazPerson: mentionnée dans le procès de Jaquet DurierPerson: (SDS VD D 1 2-1 : ACV, Ac 29, p. 15, 23 et 24).
  10. Il est difficile de situer précisément la demeure du curé de VeveyPlace: , qui semble avoir occupé différents lieux entre le début du XIVe siècle et le début du XVIe siècle. En 1462Date: 1462, elle est dite située au bourg supérieur d’OronPlace: , près de la porte du Chapitre, au nord de la maison des nobles de Belletruches (De Montet 1884, p. 75).
  11. On attendrait « fuisse ».
  12. La contradiction avec la phrase précédente est inhérente au procès-verbal. Il s’agit d’une rétractation partielle, qui ne concerne que l’aveu lié à Pierre MunierPerson: .
  13. La sentence définitive n’a pas été conservée.